Mardin’deki mağarada yaşamın ilk izlerine dair tarihi keşif

Kızıltepe ilçesinde birçok medeniyetin izlerinin görüldüğü Gurs Vadisi’ndeki Uluköy Mahallesi’nde bulunan mağarada, Mardin Müze Müdürlüğü başkanlığında başlatılan kurtarma hafriyatlarının üçüncü dönemi yapılıyor.

Mardin Artuklu Üniversitesi (MAÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ergül Kodaş başkanlığında 3 yıl evvel bölgede yapılan yüzey araştırması sonucu tespit edilen mağarada, hafriyatlar titizlikle yürütülüyor.

MAÜ Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kodaş, Antropoloji Bölümünde Araştırma Vazifelisi Dr. Çağdaş Erdem, Antropolog Dr. Birkan Gülseven, Dr. Charlotte Labedan Kodaş, Dr. Mübarek İpek, Öğretim Vazifelisi Onur Dinç, Araştırma Vazifelisi Bahattin İpek, arkeologlar Mehmet Şan,Samet Akatay, Hatip Aksin, Esra Acar ve Rüstem Cin’in yürüttüğü hafriyatlarda yeni buluntulara ulaşıldı.

Bu yıl 23 metre uzunluğa, 16 metre derinliğe sahip mağarada yapılan hafriyatlarda, daha derine inen takımlar, Paleolitik Çağ’a ilişkin silahlar, kazıyıcılar, insanların avladıkları hayvanlara ilişkin kemik kalıntılarının yanı sıra bu yıl birinci defa obsidyen aletlerin de olduğu buluntular elde etti.

Buluntuların, Mardin Müzesi bünyesinde kurulan onarım konservasyon ve tahlil laboratuvarında uzmanlar tarafından temizlenerek tahlilleri yapılıyor.

ÇOK SAYIDA YONTMA TAŞ ALET ORTAYA ÇIKTI

Kazının bilimsel danışmanı Doç. Dr. Ergül Kodaş, 2022’de bölgede yaptıkları yüzey araştırmasında Uluköy Mağarası’nın tespit edildiğini, kimi yerler tahribata uğradığı için de 2023’te Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından Mardin Müzesi başkanlığında kurtarma hafriyatlarının başlatıldığını anımsattı.

Bu dönem geçmiş yıllarda başlattıkları alanlarda hafriyatları devam etmeye, dataları güçlendirmeye ve anlamlandırmaya çalıştıklarını kaydeden Kodaş, bilhassa Orta Paleolitik devrin başı ve Erken Üst Paleolitik ile ilgili çok sayıda yeni bilgiye ulaştıklarını söyledi.

Bunlar ortasında hayvan kemiklerinin çok değerli olduğunu bildiren Kodaş, o periyodun faunasını ve iklimini anlayabilmeleri açısından çok sayıda da yontma taş aletin ortaya çıktığını anlattı.

Yeni buluntular ortasında obsidyen aletlerin de yer aldığını vurgulayan Kodaş, şöyle konuştu:

“Obsidyenin değiş tokuş gereci olarak Geç Paleolitik devirde kullanıldığını düşünüyorduk. Uluköy Mağarası’nda Orta Paleolitik devir başlarında bulduğumuz katmanda ortaya çıkan obsidyen aletler aslında bu sirkülasyonun Anadolu’da, milattan evvel 160 binle 200 bin yıl kadar daha eskiye gidebileceğini göstermesi açısından çok kıymetli. Bu yalnızca Mardin bölgesi için değil tarih öncesi devirde yakın doğuda obsidyen ticaretinin olduğunu, insan sirkülasyonunun yaşandığını göstermesi açısından çok değerli.”

KUZEY MEZOPOTAMYA’DA YAPILAN BİRİNCİ VE TEK MAĞARA KAZISI

Mağara hafriyatlarının yüzyıllar sürdüğünü, Türkiye’de de 60-70 yıldır kazıların yapıldığı alanların bulunduğunu aktaran Kodaş, Uluköy Mağarası’nın çok yeni bir hafriyat olmasına karşın kıymetli buluntulara ulaştıklarına dikkati çekti.

Kodaş, hafriyatta elde edilen buluntuların tahlillerinin yapıldığını, kemikler üzerinden genetik incelemeler gerçekleştirildiğini belirterek, şöyle devam etti:

“3 yıllık bir hafriyat için elde ettiğimiz buluntular çok değerli. Bunun iki nedeni var, birincisi Güneydoğu Anadolu’da çok az Paleolitik çalışmanın olması, ikincisi de kelam konusu mağaranın, bütün kuzey Mezopotamya’da yapılan birinci ve tek mağarası hafriyatı olması. Bu bağlamda da elde edilen datalar bölgesel çerçevede daha büyük tesirler yapma potansiyeline sahip.”

“EN AZ DÖRT FARKLI İNSAN ÇEŞİDİ YAŞAMIŞ”

Kazıda, tarihin akışını da değiştirecek buluntulara ulaşabildiklerini aktaran Kodaş, konuşmasını şöyle sürdürdü:

“Buraya Homo Erectus’un son evresinde yerleşmeye başlamışlar. Büyük ihtimalle Arkaik Sapiensler, Neandertaller ve çağdaş Sapiens, burada en az dört farklı insan tipi yaşamış ve yaklaşık 300 bin-400 bin yıl boyunca iskan görmüş. Bu nedenle hafriyat çok kıymetli. İnsanlık tarihini bilhassa yakın doğu merkezli olarak Afrika’dan çıkıp dünyaya yayılan bu insan cinslerinin geçiş güzergahında olmasından ötürü Uluköy Mağarası insanlık tarihini değiştirebilecek bir potansiyele sahip.”

Kodaş, kazılara katkı sunan Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne, Mardin Valiliğine, Kızıltepe Kaymakamlığı ve Belediyesi ile Mardin Müzesine teşekkür etti.

“ARKEOLOJİK BULUNTULARIN TARİHE IŞIK TUTACAĞINA İNANIYORUZ”

Kültür ve Turizm Vilayet Müdürü Ayhan Gök de Mardin Müze Müdürlüğü başkanlığında kent merkezine yaklaşık 40 kilometre uzaklıktaki mağarada başlatılan hafriyatın titizlikle yürütüldüğünü söyledi.

Mezopotamya’daki tek Paleolitik mağara hafriyatı olması münasebetiyle çalışmaları önemsediklerini vurgulayan Gök, şunları kaydetti:

“Tarihi yaklaşık 400-450 bin yıl öncesine dayanıyor. Bu mağara bizim için çok değerli, eşsiz bir hafriyat diyebiliriz. Çeşitli periyotlara ilişkin çok sayıda buluntu bulundu. Şimdi yeni bir hafriyat. Süreç ilerledikçe çok daha değerli arkeolojik buluntulara ulaşmayı hedefliyoruz. Ömür Mezopotamya’da başladı. Bölgedeki kazılarla tarihi katman katman takip edebiliyoruz. Uluköy hafriyatını öteki kazılardan ayıran en kıymetli öge, bölgedeki tek Paleolitik mağara hafriyatı olması. Bu nedenle burada bulunacak arkeolojik buluntuların tarihe ışık tutacağına inanıyoruz.”

patronlardunyasi.com