Türkiye’de kiracı sayısı 24 milyonu aştı, 1,6 milyon konut satılamadı
Son on yılda 7 milyona yakın artışla kiradaki nüfus 24 milyonu aşarken, yalnızca bu devirde üretilen fakat satılamayan 1,6 milyon dolayında satılmayı bekleyen konut birikmiş bulunuyor. Dünya ortalamasının kat kat üzerinde artan fiyatlar ve çok kıymetli krediler nedeniyle ikamet emelli konut edinemeyen yurttaş sayısındaki artış münasebetiyle kiracılık olgusu giderek büyürken, üretilip satılan konutların da büyük kısmı, yatırım gayeli konut alıp stoklayan varlıklı küçük azınlığın elinde toplanıyor.
24 MİLYON NÜFUS ZARURÎ KİRACI
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) geçen hafta açıkladığı “İstatistiklerle Aile” araştırmasına nazaran oturduğu konutun sahibi ailelerin 2014’te yüzde 61,1 olan oranı 2024’te yüzde 56,1’e kadar düştü. Bu devirde kirada olanların oranı ise yüzde 22,1’den yüzde 28’e çıktı. 2024 prestijiyle hane halklarının yüzde 15’inin oturdukları konutun sahibi olmamakla birlikte kira da ödemediği ve yüzde 0,9’unun da lojmanda oturduğu belirlendi.
Buna nazaran mecburî kiracı durumundaki bireylerin sayısı 2024 prestijiyle 24 milyon 11 bin 884 bireye ulaştı. Ortalama hane halkı büyüklüğü 3,11 alındığında kiracı pozisyonundaki hane sayısı da 7 milyon 712 bin 637 seviyesinde.
2024 prestijiyle da nüfusun 48 milyon 15 bin 201 kişi ile büyük büyük kısmı mülkiyeti kendine ilişkin konutlarda oturuyor. Fakat 2014-2024 ortasında Türkiye nüfusu toplam 7 milyon 969 bin 40 kişi artarken, kiradaki nüfustaki artış 6 milyon 841 bin 89 kişi oldu. Buna karşılık tıpkı dönemde mülkiyeti kendine ilişkin konutlarda ikamet edenlerin sayısı yalnızca 543 bin 2, kira vermeyen ve lojmanda oturanların sayısı da 584 bin 947 arttı.
Buna nazaran son on yılda nüfusa eklenen her 100 bireyden yaklaşık 85’i kiracı oldu. Ortalama hane büyüklüğüne nazaran kiradaki hanelere bu periyotta 2,9 milyon yeni hane eklendi.
ON YILDA FİYATLAR 18 KİRALAR 12 KAT ARTTI
Konut satış fiyatları ve kiralardaki fahiş artış münasebetiyle Türkiye ile dünya ortasında derin uçurum oluştu. Bilhassa son dört yılda yaşanan baş döndürücü artışlar Türkiye’yi her iki alanda da açık farkla OECD birincisi yaptı.
OECD’nin Konut Fiyat (Housing Prices) araştırmasına nazaran konut fiyatları 2015 yılı ortalaması 100 ünite kabul edildiğinde 2024’ün 4’üncü çeyreği prestijiyle OECD ortalamasında 187,55 olurken, Türkiye’de ise 1.915,2 pahasına ulaştı. Buna nazaran anılan devirde OECD ortalamasında yüzde 87,6 artan ortalama konut fiyatları Türkiye’de nominal bazda yüzde 1.815,2 (18,2 kat) artış gösterdi.
2015 yılı ortalamasında bedeli 100 kabul edilen kira endeksi ise 2025’in birinci çeyreği prestijiyle OECD ortalamasında 145,7’ye, Türkiye’de ise 1,297,9’a çıktı. Buna nazaran kelam konusu yaklaşık on yıllık devirde kiralar OECD ülkeleri ortalamasında yüzde 45,7 artarken, Türkiye’de yüzde 1.198 oranında (12 kat) artış yaşandı.
Gerçek fiyatla söz edilirse; 2015’te satış fiyatı 500 bin lira olan bir konut 2024’te 9 milyon 576 bin liraya, o tarihte 1 milyon TL olan bir konutun fiyatı 19 milyon 152 bin liraya yükseldi. 2015 yılında 2 bin 500 lira olan konut kirası bu yıl birinci çeyrek prestijiyle yaklaşık 32 bin 500 liraya, o tarihte 5 bin lira olan bir konutun kirası da yaklaşık 65 bin liraya çıktı.
Anılan periyotta konut fiyat artış oranında Türkiye, en yakın takipçisine fark attı. 2015-2024 periyodunda Türkiye’den sonra konut fiyatlarının en fazla arttığı ülke yüzde 247,3 oranı ile Rusya oldu. Bu ülkeyi yüzde 220 artışla Macaristan, yüzde 157,6 artışla İzlanda izledi. Bu devirde konut fiyatları yüzde 1,8’le en az Finlandiya’da arttı, öteki ülkelerde artışlar yüzde 11 ile yüzde 143 ortasında değişti.
Türkiye’de kiraların 13 katına çıktığı devirde, yalnızca en yakın takipçi Macaristan’da kümülatif kira artışı yüzde 100’ü geçerken, artışın bir kata ulaştığı öbür OECD ülkesi olmadı. Bu periyotta kiraların en çok arttığı başka ülkeler yüzde 78,6 ile Litvanya, yüzde 74,7 ile Slovenya, yüzde 71’le İrlanda ve Polonya oldu. Başka ülkelerde on yıllık kira artışı yüzde 8-69 ortasında değişirken, Japonya’da ise kiralar bu periyotta yüzde 0,1 oranında geriledi.
SATILANLARI KİRACI DEĞİL YATIRIMCI ALIYOR
Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, Türkiye’de yıllık 1,2-1,5 milyon adet ortasında seyreden konut satışlarında, kiradakilerin banka kredisi ile (ipotekli) yaptıkları ikamet emelli alımların hissesi son on yılda süratli gerilerken, konutu bir yatırım aracı olarak pahalandıran varlıklı bölümün alımlarının hissesi süratle arttı.
2014 yılında birinci el ve ipotekli konut satışlarının toplam satışlarda yüzde 14,9 olan hissesi 2024 yılında yüzde 2,6’ya düştü. Bu devirde banka kredisiyle alınan 2’nci el konutların hissesi da yüzde 18,8’den yüzde 8,1’e, her iki cinsten ipotekli satışların toplamdaki hissesi da yüzde 33,7’den yüzde 10,7’ye indi. Peşin para ile ve banka kredisi dışındaki yollarla alımı yapılan birinci ve 2’nci el konutların toplam satışlardaki hissesi bu devirde yüzde 66,3’ten yüzde 84,8’e yükseldi.
Bu yılın birinci dört ayında satılan 454 bin 145 konuttan sadece yüzde 3,6 oranındaki 16 bin 388’inin krediyle alınan birinci el konut olduğu belirlendi. Ocak-nisan periyodunda banka kredisiyle alınan ikinci el konutların adedi 52 bin 806, bunun toplam satışlardaki hissesi da yüzde 11,6 oldu. Dört ayda satılanların 384 bin 951 adetle yüzde 84,8’ini başka finansman prosedürleriyle alınan birinci ve ikinci el konutlar oluşturdu.
ON YILDA 1,6 MİLYON KONUT FAZLASI
Son on yılda süratle büyüyen kiracılık olgusuna karşılık, inşaat kesimince üretilen birinci el konutlarda satılamayanlar hasebiyle rekor sayıda konut fazlası biriktiği dikkati çekiyor. Satılan birinci el (sıfır) konutların sayısı, yapı kullanım (oturma) müsaadesi alınan konut adedinin altında seyrettiği; diğer deyişle inşaatı bitirilen konutların kıymetli kısmı satılamadığı için her yıl ülkedeki konut stokuna on binlerce yeni konut ekleniyor.
2015 başından, 2024 sonuna kadar olan on yılda toplam 6 milyon 943 bin 251 konut için yapı kullanım müsaadesi alınırken, tıpkı periyotta satışı yapılan birinci el konutların sayısı 5 milyon 308 bin 650’de kaldı. Buna nazaran yalnızca son on yıllık devirde konut stokuna 1 milyon 634 bin 601 yeni konut eklendi.
patronlardunyasi.com
