Türk sanayisi yüksek teknolojiye geçemiyor: 500 devden sadece 21’i bu alanda

Sanayi devlerinin teknoloji karnesi 2024’te zayıf geldi; yaratılan katma bedelde düşük teknolojili endüstrilerin hissesi 5,9 puan artarak 34,6’ya ulaştı. Böylelikle bu oran son 3 yılın en yüksek ‘düşük teknoloji’ oranına işaret etti. Yanı sıra 2022 ve 2023’te orta-düşük teknolojili dallar en yüksek hissesi alırken 2024’te tekrar düşük teknoloji yoğunluklu dalların başı çekmesi dikkat çekti. Öte yandan yüksek teknolojili endüstrilerin yaratılan katma bedeldeki hissesi yalnızca 0,3 puan artarken, bu alanda Türk endüstrisi ‘bebek adımlarıyla’ yürümeye devam etti. Fiyat rekabetçiliği ile artık milletlerarası pazarlarda talihi kalmayan Türk endüstrisinin, hala verimlilik ve katma bedeli artıracak teknoloji atağını gerçekleştirememesi ise ileriye dönük olarak Türk iktisadı üzerinde riskleri artırıyor.

İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından yayınlanan Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (BSK) – 2024 Araştırması’nın sonuçları, Türk endüstrisinin yüksek teknolojide yaptığı patinajı ortaya koyarken, yıllar tartısı gerileyen düşük teknolojili endüstrilerin hissesinde tekrar bir ivmelenme yaşandığına dikkat çekiyor. Listede yer alan kuruluşların 180’i düşük teknoloji yoğunluklu endüstrilerde faaliyet gösterirken, 134 firma orta-düşük teknoloji yoğunluklu endüstrilerde, 135 firma orta-yüksek teknoloji yoğunluklu endüstrilerde, 21 firma ise yüksek teknoloji yoğunluklu endüstrilerde yer alıyor.

İSO 500 BSK’nın son 10 yıllık datalarında, yaratılan katma pahanın teknoloji yoğunluklarına nazaran dağılımına bakıldığında, düşük teknolojili endüstrilerin hissesi 2015 yılında yüzde 38,9 iken, bu oran 2019’da yüzde 40’a kadar çıkıyor; 2023 yılında ise yüzde 28,7 ile 2015-2024 yılları ortasındaki en düşük düzeye iniyor. Lakin 2024 yılında, İSO 500’de düşük teknoloji yoğunluklu bölümlerin hissesi 5,9 puan zıplayarak 34,6’ya yükseldi. Böylelikle, yaratılan katma pahada en büyük hissesi düşük teknoloji yoğunluklu endüstriler aldı. Meğer son iki yıldaki güzelleşmeyle bir arada en yüksek hisse 2022 ve 2023’te orta düşük teknolojiler yaratılan katma kıymette en yüksek hissesi almıştı.

‘ORTA’DA ÖLÇÜLÜ İYİLEŞME

Ekonomim’den Merve Yiğitcan’ın haberine nazaran, orta düşük teknoloji endüstrilerin yaratılan katma bedelden aldığı hisse ise 2015 yılında yüzde 39 iken, 2017 yılında yüzde 39,9 ile en yüksek düzeye çıktı; 2024 yılında ise yüzde 31,4 olarak gerçekleşti. Orta yüksek teknolojili endüstrilerin yaratılan katma bedeldeki hissesi da geçen yıl prestijiyle yüzde 30’un altında kalsa da, 2015’ten 2024’e 7,8 puanlık bir artış görüldü. Lakin, orta yüksek teknolojili endüstrilerin hissesinin 2023’teki yüzde 30,3 düzeyinden yüzde 26,7’ye inmesi düşündürdü. İSO 500 BSK’da yüksek teknolojili endüstrilerin yaratılan katma pahadan aldığı hisse ise 2024 yılında yüzde 7,4 ile bilgi geçmişinin en yüksek düzeyini gördü. 2015 yılında yüzde 3,2 olan yüksek teknoloji yoğunluklu endüstrilerin hissesinin 10 yılda 4,2 puan artması, eğrinin üst istikametli gittiğini lakin, hala endüstrinin yüksek teknolojide yapısal bir dönüşüme gereksinim duyduğunu gözler önüne seriyor.

EN FAZLA KATMA PAHA OTOMOTİVDEN

Peki yaratılan katma bedelde hangi kesim ne kadarlık büyüklüğe sahip? 2024 yılı İSO 500 BSK’da 46 firmanın yer aldığı motorlu kara taşıtı, treyler ve yarı treyler imalatı kesimi toplam 330,4 milyar TL’lik brüt katma kıymet ile birinci sırada yer alırken, toplamdan aldığı hisse yüzde 13,4 oldu. İkinci sırada ise 312,5 milyar TL’lik brüt katma bedel ile tütün eserleri imalatı yer alırken, bu bölümün aldığı hisse yüzde 12,7 oldu. 111 firma ile listede en fazla kuruluşun yer aldığı besin eserleri imalatı ise 308,2 milyar TL’lik brüt katma kıymet ile toplamdan yüzde 12,5 hisse alarak üçüncü sırada yerini aldı. Listenin dördüncü sırasında yüzde 12,4 hisse ve 304,1 milyar TL’lik brüt katma pahası ile kok kömürü ve rafine edilmemiş petrol eserleri imalatı yer alırken, beşinci sıraya 248,1 milyar TL’lik brüt katma kıymet ve yüzde 10,1’lik hisse ile ana metal sanayi oturdu.

DEVLERİN NEREDEYSE YARISI AR-GE YAPMIYOR

İSO 500 BSK’da şirketlerin Ar-Ge faaliyetlerine ait bilgiler de endüstrideki teknolojik faaliyetlerin durumuna ait kıymetli bilgiler veriyor. Buna nazaran, 2024 listesinde yer alan şirketlerde 265’i Ar-Ge harcaması yaptığını söylerken, 235 firmanın AR-Ge faaliyeti bulunmuyor. Ar-Ge yapan kuruluş sayısı 276 ile 2018 yılında tepeye çıkarken, bu tarihten sonra gerileme yaşanmış, 2022’de de 260’a kadar düşmüştü. 2023 ve 2024 yıllarında Ar-Ge harcaması yapan kuruluş sayısı 265 ile birebir ölçülürken, kelam konusu firmaların geçen yılki Ar-Ge harcamaları bir evvelki yıla nazaran yüzde 98,4 artarak 60,7 milyar TL’ye yükseldi. Geçen yıl en fazla Ar-Ge harcaması yapan kesim 32,2 milyar TL ile otomotiv olurken, kelam konusu bölümün yapılan Ar-Ge harcamalarının yarıdan fazlasını gerçekleştirdiği dikkat çekiyor. En fazla Ar-Ge harcaması yapan ikinci dal 6,9 milyar TL ile elektrikli teçhizat imalatı olurken, üçüncü sırada 5,3 milyar TL’lik Ar-Ge harcaması ile bilgisayar-elektronik yer alıyor. Birinci 3 dalın toplam Ar-Ge harcamalarını yüzde 71,6’sını gerçekleştirdiği göze çarpıyor.

patronlardunyasi.com