TÜİK’in 2025 tahminlerine göre Türkiye’nin meyve üretimi 7 milyon ton azalarak 21,4 milyon ton olacak
TÜİK’in birinci iddiasına nazaran Türkiye’nin 28,4 milyon ton olan 2024 yılı meyve üretiminin, bu yıl 21,4 milyon ton olması bekleniyor. Tam 7 milyon ton azalma olacağı öngörülüyor. Fakat birçok üretici, felaketin boyutlarının çok daha büyük olduğunu, bunun çok optimist bir iddia olduğunu söz ediyor.
Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, 22 Mayıs 2025’te 2. Enflasyon Raporu’nu açıklarken yaptığı konuşmada zirai dondan ötürü besin fiyatları üzerinde bir baskı olduğunu, fiyatların üst istikametli olarak artabileceği sinyalini, bildirisini verdi. Çarşı, pazara gittiğinizde de meyve fiyatlarının ne kadar yükseldiğini görüyorsunuz. Bunun temel nedeni üretimdeki düşüş. Birtakım marketler, pazar yerlerindeki satıcılar meyve satışında1 kilonun fiyatı yerine yarım kilo yahut 250 gramın fiyatını etikete yazarak aslında o yüksek fiyatı bir manada perdelemeye ve tüketicinin alımdan kaçmasını engellemeye çalışıyor.
MEYVELERDE ESER BAZINDA YÜZDE 65’İ BULAN KAYIPLAR VAR
TÜİK’e nazaran kayısı üretimindeki üretim kaybı yüzde 65,1 oranında olacak. Türkiye’nin 2024 yılında 1 milyon 269 bin ton olan kayısı üretiminin 443 bin tona düşmesi bekleniyor. Türkiye’de kuru kayısı üretiminin yüzde 80-90’ını gerçekleştiren Malatya’da bu kaybın yüzde 100’e yakın olduğu üreticiler tarafından tabir ediliyor.
Kiraz üretiminde yüzde 55,7’lik bir azalma ile üretimin 726 bin 500 tondan 322 bin tona düşmesi öngörülüyor.
Antep fıstığındaki üretim düşüş varsayımı yüzde 54,6 olarak açıklandı. Toplam üretimin geçen yıla nazaran 383 bin tondan 174 bin tona gerilemesi bekleniyor.
Vişnede yüzde 44,8’lik bir düşüş öngörülüyor. Geçen yıl 206 bin 700 ton olan vişne üretimi 114 bin tona gerileyecek.
Zeytinde geçen sene 3 milyon 750 bin ton ile üretim rekoru kırıldı. Bu yıl üretimin 2 milyon 250 bin tona gerilemesi öngörülüyor. Zeytindeki üretim kaybının yüzde 40 olması bekleniyor. İspanya’da 2022 ve 2023 yılında yaşanan kuraklık sonucu Türkiye’deki zeytin ve zeytinyağının pahası ve fiyatı artmıştı. 2024 yılında İspanya’da kuraklığın olmaması, Türkiye’de de rekor üretim olması fiyatların bir ölçü düşmesine neden oldu. Bu yıl zeytin üretiminin yüzde 40 civarında azalmasıyla fiyatların tekrar artması bekleniyor.
Elma üretiminde yüzde 38,7’lik düşüş bekleniyor. Türkiye’nin 4 milyon 420 bin ton olan 2024 yılı elma üretiminin bu yıl 2 milyon 709 bin tona düşeceği varsayım ediliyor. Zirai donun şeftali üretimini yüzde 32 oranında düşürmesi ve 2024 yılında 822 bin 622 ton olan üretimin 558 bin 500 tona gerilemesi bekleniyor.
TÜİK’in birinci varsayımında, en çok reaksiyon çeken eserlerden birisi üzüm oldu. Bilhassa, ihracatı yapılan ve üretiminin yüzde 90’nının Manisa’da yapıldığı Sultaniye üzüm bağları şubat ve martta olmak üzere iki sefer zirai don yaşadı. TÜİK’e nazaran üzümdeki kayıp yüzde 18,6 olacak. Üretim 3 milyon 468 bin tondan 2 milyon 824 bin tona düşecek.
Armut üretiminin 630 bin 500 tondan 510 bin tona gerileyerek yüzde 19,1 oranında azalacağı iddia edildi.
Ceviz ve bademde de üretim azalacak. Badem üretiminin 200 bin tondan yüzde 17,5 düşüşle 165 bin tona gerilemesi bekleniyor. Cevizdeki üretim düşüşü ise yüzde 27,7 olarak varsayım edildi. Ceviz üretimi 426 bin tondan 380 bin tona gerileyecek.
Üretimi en çok düşecek eserlerden birisi Antep fıstığı. Antep fıstığında üretimin yüzde 54,62’lik azalma ile 383 bin tondan 174 bin tona gerilemesi öngörülüyor.
FINDIKTA REKOLTE TARTIŞMASI SÜRECEK
TÜİK’in birinci iddiasına nazaran, fındıkta üretim geçen yıla nazaran yüzde 27,5 oranında gerileyerek 717 bin tondan 520 bin tona düşecek. Memleketler arası Sert Kabuklu Meyveler Kurulu (INC)’nin İspanya’da 8-10 Mayıs 2025 tarihlerinde yapılan 42. Dünya Kuruyemiş ve Kuru Meyve Kongresi’nde Türkiye’nin 2025-2026 döneminde kabuklu fındık üretiminin 609 bin ton olacağı ilan edildi. Geçen yıl için 785 bin ton olarak açıklanan 2024-2025 dönemine nazaran üretimin 176 bin ton azalacağı manasına geliyor. 2025 eseri fındık rekoltesi iddiası konusunda bir kere daha ihracatçılar ile Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hazırlayıp Türkiye İstatistik Kurumu’nun yayınladığı datalar ortasında önemli fark var.
Turunçgil eserlerinde ise portakal ve limon üretiminde azalma bekleniyor. Portakalda yüzde 12,4’lük azalma ile üretim 1 milyon 610 bin tondan 1 milyon 410 bin tona gerileyecek. Limon üretimi ise 1 milyon 730 bin tondan 1 milyon 368 bin tona gerileyerek yüzde 20,9 azalacak.
ÜRETİMDEKİ HİSSESİ ÇOK AZ OLAN KİMİ MEYVELERDE ÜRETİM ARTACAK
TÜİK’in 2025 Yılı Bitkisel Üretim 1. Tahmini’ne nazaran birtakım meyvelerde üretim artışı bekleniyor. Bu meyvelerin birçok genel üretim içindeki hissesi çok düşük olan eserler. İncirde 2024 yılında 375 bin ton olan üretimin 2025’te yüzde 10,1 artış ile 413 bin tona çıkması bekleniyor.
Avokado üretiminin 64 bin 500 tondan yüzde 14,7 artışla 74 bin tona, kızılcık üretiminin 9 bin 504 tondan yüzde 13,6 artışla 10 bin 800 tona, böğürtlen üretiminin 4 bin 37 tondan yüzde 11,5 artışla 4 bin 500 tona yükseleceği kestirim ediliyor. Mavi yemiş üretiminin de yüzde 7,3 artışla 6 bin 620 tondan 7 bin 100 tona çıkacağı öngörülüyor. Greyfurt üretiminin yüzde 9,3 artışla 150 bin tondan 164 bin tona, mandalina üretiminin ise yüzde 0,6 artışla 1 milyon 988 bin tondan 2 milyon tona çıkması bekleniyor.
SEBZELERDE ÜRETİM DÜŞÜŞÜ SINIRLI
TÜİK’in yayınladığı kestirime nazaran, zerzevat üretiminde kuraklık ve zirai dondan daha hudutlu bir etkilenme var. Zerzevat üretiminin yüzde 1,7 azalma ile 33,6 milyon tondan 33 milyon tona gerileyeceği varsayım ediliyor. Yalnızca 600 bin tonluk kayıp öngörülüyor.
Ürün bazında bakıldığında 2024 yılına nazaran karpuzda yüzde 3,5, kuru soğanda yüzde 2,6’lık artış öngörülüyor.
Domateste yüzde 5,7’lik düşüş öngörülüyor. Üretimin 14 milyon 617 bin tondan 2025’te 13 milyon 782 bin tona düşmesi bekleniyor. Geçen yıl sanayi domatesinde yaşanan meseleler, salça ihracatındaki kısıtlamanın tesiri ile eserini satamayan çiftçi, domates üretimini azalttı. Bu yıl domates üretimi varsayımlardan daha düşük olabilir.
TAHILLARDA; BUĞDAY VE ARPADA DÜŞÜŞ, MISIRDA ARTIŞ BEKLENİYOR
TÜİK’in 2025 yılı birinci varsayımına nazaran tarla eserleri olan tahıllar ve başka bitkisel eserler (yem bitkileri hariç) üretiminin yüzde 5,3 oranında azalma öngörülüyor. Geçen sene toplam 75,5 milyon ton olan üretimin 4,1 milyon ton düşüşle 71,4 milyon tona gerilemesi bekleniyor.
Buğday üretimindeki düşüş yüzde 5,8 olarak iddia ediliyor. Hasadı devam eden buğdayda 2024 yılında 20 milyon 800 bin ton olan üretimin 2025’te 19 milyon 600 bin ton olması öngörülüyor. Hasat öncesinde Mardin’de Ulusal Hububat Kurulu tarafından düzenlenen, Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı ve dal temsilcilerinin katıldığı toplantıda buğday üretiminin 18 milyon 650 bin ton olacağı varsayımı lisana getirildi. Amerika Tarım Bakanlığı’nın 2025 yılı üretim varsayımı ise 19 milyon ton.
Sahaya bakıldığında hasadın devam ettiği Hatay ve Adana’da üreticiler, randıman kaybının yüzde 40-50 olduğunu, birtakım yerlerde daha da yüksek kayıplar olduğunu söylüyor. Toprak Mahsulleri Ofisi’nin Nisan ayı Fenolojik Kıymetlendirme Raporu’na nazaran birtakım yerlerde randıman kaybının yüzde 40-50’yi bulduğu, kimi alanlarda biçerdöverin dahi tarlaya giremediği söz ediliyor. Münasebetiyle buğdayda zirai don ve kuraklık ziyanının çok daha yüksek olduğu söz ediliyor. Bilhassa, ülke toplam buğday üretiminin yüzde 55’ini karşılayan İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da randıman kaybı yüksek. Hasat yapıldıkça bu daha net ortaya çıkacaktır.
Arpada yüzde 8 oranında üretim düşüşü bekleniyor. Geçen sene 8 milyon 100 bin ton olan üretimin 2025’te 7 milyon 450 bin ton olması bekleniyor. Yulaf üretiminde yüzde 23,1 üzere önemli bir düşüş bekleniyor. Yulaf üretiminin 390 bin tondan 300 bin tona gerilemesi bekleniyor.
Hem yemde hem de besinde kullanılan mısır üretiminde yüzde 4,9 artış bekleniyor. 2024 yılında 8 milyon 100 bin ton olan mısır üretiminin 8 milyon 500 bin tona yükselmesi bekleniyor.
AYÇİÇEĞİ VE KANOLADA ARTIŞ, SOYADA DÜŞÜŞ OLACAK
TÜİK’in kestirimine nazaran yağlı tohumlarda üretimi artan eserler de var, düşenler de.
Kuraklık ve su probleminin, üreticileri daha az su isteyen ayçiçeğine yönlendirmesi nedeniyle ayçiçeği üretiminin yüzde 4,8 oranında artışla geçen yılki 2 milyon 195 bin ton düzeyinden bu yıl 2 milyon 300 bin tona çıkması bekleniyor.
Aynı devirde kanola üretiminin yüzde 47,2 artışla 101 bin 200 tondan 149 bin tona çıkacağı kestirim ediliyor. Soya üretiminin ise yüzde 11,1 azalışla 180 bin tondan 160 bin tona düşeceği öngörülüyor.
Mercimekte düşüş nohut ve fasulyede artış olacak
Kuru baklagil üretiminde toplamda yüzde 2,5 düşüş öngörülüyor. Kırmızı mercimekte yüzde 16’lık azalma ile 2024’te 405 bin ton olan üretim 2025’te 340 bin tona gerileyecek. Yeşil mercimek üretimi ise yüzde 2,8 kayıpla 71 bin tondan 69 bin tona düşecek.
Nohut üretiminin birebir devirde 575 bin tondan yüzde 5,2 artışla 605 bin tona, kuru fasulye üretiminin yüzde 1,5 artışla 279 bin tondan 283 bin tona çıkması bekleniyor.
PATATES, PAMUK VE ŞEKER PANCARINDA ÜRETİM DÜŞECEK
Şeker pancarında yüzde 6,5’lik bir düşüşle üretimin 23 milyon tondan 2025’te 21,5 milyon tona gerilemesi bekleniyor.
Kütlü pamuk üretiminin geçen yıla nazaran yüzde 2 azalarak, 2 milyon 243 bin tondan 2 milyon 198 bin tona gerilemesi öngörülüyor.
Patates üretiminin yüzde 13’lük azalma ile 6,9 milyon tondan 6 milyon tona gerilemesi bekleniyor.
Özetle, 2025 yılında ziraî üretimde birinci varsayıma nazaran önemli düşüşler olacak. Eserlerde hasat yapıldıkça daha net datalar ortaya çıkacaktır. Ayrıyeten kuraklığın tesiri ve önümüzdeki devirde çok sıcak havanın tesiri ile üretimde olumsuz etkilenmeler olabilir. Görünen o ki, bu kestirimlere nazaran bu yaz bilhassa meyve fiyatlarının yüksek seyretmesi bekleniyor. Ayrıyeten, kuru kayısı, kuru üzüm, fındık, yaş zerzevat ve meyvede ihracatın da bu üretim düşüşünden olumsuz etkilenmesi, ithalatın kimi eserlerde artması beklenebilir.
patronlardunyasi.com
