TCMB ‘Kartla Yapılan Harcamalar’ı analiz etti
TCMB yardımcı ekonomistleri Ece Taşan Özel ve Orhun Özel ile araştırmacı Tahamuhammet Süleyman tarafından hazırlanan “Kart Kullanım Oranı ve Kartla Yapılan Harcamalar” tahlili, Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlandı.
Analizde, kartla yapılan harcamaların yüksek frekanslı olması ve vakitli bilgi sunması nedeniyle talep şartlarını izlemede ağır kullanıldığı belirtildi.
Bu göstergenin, gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki özel tüketim kalemiyle de 2021 yılına kadar uyumlu bir seyir izlediği bildirilen tahlilde, lakin son yıllarda kartla yapılan harcamaların ivmelenme kaydederek özel tüketimin seyrinden ayrıştığı tabir edildi.
Analizde, bu ayrışmanın, kartla yapılan harcamalardaki artışın sırf talep gelişmelerine değil, tıpkı vakitte tüketicilerin ödeme tercihindeki dönüşüme yani nakitten kartlı ödemeye yönelimin artmasına bağlı olduğunu akla getirdiği kaydedilerek, “Bu yazıda, uzun periyotlu bir kartla harcama oranı serisi oluşturuyor ve kartla yapılan harcamalar verisinden ödeme tercihlerindeki değişimleri dışlayarak daha sağlıklı bir talep göstergesi elde ediyoruz.” denildi.
Kartla yapılan harcamaların son periyotta süratli bir formda arttığına işaret edilen tahlilde, şu değerlendirmelere yer verildi:
“Bu artışta talep dinamiklerinin yanı sıra klâsik ödeme formülü olan nakitten karta geçiş de tesirli. Hakikaten, yeni çalışmalar kartla ödeme sıklığının kayda kıymet biçimde arttığını ortaya koyuyor. Bu yükselişte, dijitalleşme ve temassız ödeme sistemlerinin yaygınlaşması üzere teknolojik gelişmelerin yanı sıra enflasyonun yükselerek nakit taşımayı daha maliyetli hale getirmesi temel faktörler olarak karşımıza çıkıyor.”
Analizde, hasebiyle ödeme alışkanlıklarındaki değişimlerin, kartlı harcamalar verisini kullanarak talebe ait yorum yaparken kart kullanımındaki artışın da dikkate alınmasını gerektirdiği tabir edildi.
Kartla yapılan harcamaları bu değişimden arındırmak için de kart kullanım oranını bir vakit serisi olarak kestirim edilmesinin gerektiğinin altı çizilen tahlilde, kart kullanım eğilimlerini ölçebilmek için tüketicilerin toplam harcama seviyesine ait bilgilere muhtaçlık duyulduğu ve bu kapsamda akaryakıt kesiminin kıymetli bir referans sunduğu belirtildi.
Analizde, bunun nedeni olarak bu kesimde hem toplam satış ölçüsüne hem de kartla yapılan harcama bilgilerine ulaşılabilmesi gösterildi.
Kartla yapılan akaryakıt harcamalarını toplam akaryakıt satışlarına oranlayarak, kesime has bir kart kullanım oranı hesaplandığına değinilen tahlilde, “Özellikle 2021 yılı sonrasında bu oranda dikkat cazibeli bir artış gözleniyor. Başka bölümlerde de misal bir eğilimin olduğunu varsayarsak, kartlı harcama datalarını bu tercihin vakit içindeki değişiminden arındırarak, toplam tüketim harcamalarını daha gerçek yansıtan bir göstergeye ulaşmamız mümkün hale geliyor.” sözlerine yer verildi.
Analizde, kartla yapılan harcamaları daha sağlıklı bir talep göstergesi olarak takip edebilmek için, öncelikle hesaplanan kart kullanım oranından faydalanarak kart kullanım tercihi düzeltilmiş serilerinin elde edildiğine vurgu yapılarak, şunlar kaydedildi:
“Daha sonra bu serileri fiyat tesirlerinden arındırarak gerçek harcama eğilimlerini daha net bir biçimde izleyebiliyoruz. Bu halde elde ettiğimiz kart kullanım eğilimi düzeltilmiş ve düzeltilmemiş harcama dataları ortasında 2021 sonrasında kıymetli bir farklılaşma gözlüyoruz. Kart kullanım oranının bariz bir biçimde yükseldiği bu periyotta kartla yapılan harcamalar güçlü bir ivmelenme kaydediyor. Fakat, kart kullanım tercihi tesirinden arındırılmış olarak bakıldığında ise harcamalardaki artış daha ölçülü. Dahası, birtakım dönemsel ayrışmalar dışında, bu düzeltilmiş harcama verisi özel tüketimin seyri ile hayli uyumlu.”
Analizin özet kısmında, kartla yapılan harcamaların talep dinamiklerini izlemek için pahalı bir öncü gösterge niteliği taşıdığı vurgulanarak, fakat son yıllarda bu harcamaların ivmelenerek özel tüketim harcamalarından ayrıştığına dikkat çekildi.
Bu ayrışmada, tüketicilerin nakitle ödeme yolundan kartla ödemeye geçmesinin tesirli olduğu belirtilen tahlilde, “Bu nedenle, kartla harcama dataları üzerinden talep şartlarını değerlendirirken kart kullanım oranındaki artışın tesirinin arındırılması kıymet taşıyor. Bu tesir arındırıldığında ise kartla yapılan harcamaların son yıllarda, bilhassa nakdî sıkılaşma sonrasında, daha ölçülü bir artış göstererek özel tüketimin seyriyle daha uyumlu bir görünüm seyrettiği görülüyor.” değerlendirmesinde bulunuldu.
patronlardunyasi.com
