Reel sektörde güven son 3 ayda 5 puan düştü, kapasite kullanımı deprem sonrası en düşük seviyeye geriledi
Haziran ayında sektörel inanç gerçek kesim (imalat sanayii), perakende ticaret ve inşaatta da düşüşe devam etti. Hizmetlerde ise son üç ayda görece artan iş hacmi ve talebin katkısıyla inançta aylık bazda küçük çaplı artış yaşandı, lakin bu bölümde de gelecek üç ay beklentileri aşağı istikametli. En stratejik sektör olan ve mali sıkılaştırma tedbirleri ile bilhassa yüksek faiz-baskılı kur politikasından en fazla olumsuz etkilenen imalat sanayiinde kapasite kullanım oranı ise Şubat 2023 sarsıntılarından bu yana en taban seviyeye indi.
İMALATTA İTİMAT 3 AYDA 4,7 PUAN DÜŞTÜ
Merkez Bankası’nın imalat endüstrinde faaliyet gösteren 1.842 iş yerinin yanıtlarının ağırlıklandırılıp toplulaştırılmasıyla elde ettiği İktisadi Yönelim Anketi’nin haziran ayı sonuçlarına göre hesapladığı mevsimsellikten arındırılmış Gerçek Kesim İtimat Endeksi aylık bazda 0,2 puan daha düşerek 98,4’e kadar indi. Endeks bedelinin 100’den büyük olması genel olarak ekonomik iyimserliği, 100’ün altında olması ise kötümserliği söz ediyor.
Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, her ayın 1-15’inci günleri ortasında alınan cevaplara göre oluşturulan ankette sektörün, 19 Mart’taki İBB operasyonunun şimdi başlamadığı durumunu yansıtan mart ayı itimat pahası 103,2 düzeyinde bulunuyordu. Gerçek sektörün itimadı ABD’nin Çin ve başka rakip ülkelere karşı aşırı yüksek gümrük duvarları belirlemesi ile global ticaret savaşlarının kızıştığı nisan ayında 100,8’e, devem eden tansiyonla mayısta da 98,6 ile 100 baz bedelin altına inmişti. Buna nazaran Gerçek Kesim Güven Endeksi son üç ayda 5 puana yakın geriledi. Endeksin haziran ayı prestijiyle bir yıl evvelki seviyesinin ise 3,1 puan altında olduğu belirlendi.
Reel Kesim İtimat Endeksi’ne ilişkin yayılma endeksleri incelendiğinde; mevcut mamul mal stoku, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı ve üretim hacmi ile sabit sermaye yatırım harcamasına ait değerlendirmelerin endeksi artış tarafında; genel gidişat, son üç aydaki toplam sipariş ölçüsü ve gelecek üç aydaki toplam istihdama ait değerlendirmelerin ise azalış tarafında etkilediği görüldü.
Mevsimsellikten “arındırılmamış” Gerçek Kesim İnanç Endeksi de evvelki aya nazaran 1,1 puan azalarak 100,3’e geriledi.
İNŞAAT VE TİCARETTE DE GERİLEME
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) dal bazında cironun yüzde 70’ini gerçekleştiren girişimleri kapsayan hizmet, ticaret ve inşaat dalı inanç endeksleri haziran ayında mevsimsellikten arındırıldığında inşaat bölümünde yüzde 1,7 düşüşle 86,9’a, perakende ticarette yüzde 2,4 düşüşle 108,5’e gerilerken, hizmetlerde yüzde 0,4 artışla 110,5’e yükseldi. 100’ün üzerindeki pahaların “iyimser”, altındaki oranların “kötümser” durumu yansıttığı bu endeksler, hazirandaki artışlara karşın mart ayı düzeylerinin; perakende ticarette yüzde 4,4, inşaatta yüzde 2,2 ve hizmetlerde de küçük çaplı aylık artışa karşın yüzde 3,1 altında kaldı.
Son üç aydaki ayındaki gelişmelerle birlikte itimat endeksleri bir yıl evvelki düzeylerinin de hizmet dalında yüzde 3,9, inşaatta yüzde 1,1 ve perakende ticarette yüzde 0,3 altında oluştu.
GERÇEK KESİMDE FAİZ DÜŞÜŞÜ BEKLENTİSİ ARTTI
Merkez Bankası’nı ilan edip başladığı indirim sürecinden geri döndürerek tekrar artırıma gitmek zorunda bırakan ekonomik belirsizliklere karşın gerçek kesimde ileriye yönelik faiz indirim beklentisi haziranda arttı. İktisadi Yönelim Anketi’ne imalat sanayii işyerlerinin verdiği cevapların toplulaştırılmış sonuçlarına nazaran gelecek üç ayda kısa vadeli TL kredi faizlerinde artış bekleyenlerin mayısta yüzde 15’e kadar düşmüş olan oranı, haziranda yüzde 28,1’e yükseldi.
Artırım tarafında beklenti söz eden işyerlerinin oranı ise yüzde 15,4’e geriledi. Martta yüzde 5,9’a kadar inmiş olan kelam konusu oran Merkez Bankası’nın iktisatta artan kırılganlık ve belirsizliklerin tesiriyle baş gösteren dövize yönelişi baskılamak emeliyle faiz indirim sürecini yarıda kesip tekrar artırıma gitmek zorunda kaldığı nisanda yüzde 15,8’e, mayısta da yüzde 21,6’ya kadar yükselmişti.
Haziran ayında işyerlerinin yüzde 56,5’lik kısmı ise faizlerin gelecek üç ayda da bu seviyede kalacağı tarafında görüş bildirdi. Enflasyonda nisanda gözlemlenen artış beklentisi ise son iki ayda zayıfladı. Uzun müddettir gerileyerek martta yüzde 38,6’ya inen gelecek on iki ayın sonunda üretici fiyatları (ÜFE) bazında yıllık enflasyon beklentisi nisan ayında yüzde 38,9’a yükselmişti. Kelam konusu beklenti mayısta yüzde 38,4’e, haziranda yüzde 37,2’ye geriledi.
EN YÜKSEK KAPASİTE KULLANIM ORANI TÜTÜN ÜRÜNLERİNDE
İmalat sanayiinde mevsimsel tesirlerden “arındırılmamış” kapasite kullanım oranı da haziranda evvelki aya nazaran 0,4 puan düşerek yüzde 74,6’ya geriledi. Merkez Bankası’nın bu bazda açıkladığı seriye nazaran haziranda imalat sanayi alt dalları içinde en yüksek kapasite kullanımı yüzde 86,7 ile tütün eserleri, yüzde 84,4’le kâğıt, yüzde 81,8’le ağaç eserleri, yüzde 78,4’le öbür ulaşım araçları ve yüzde 77,3’le temel eczacılıkta gerçekleşti.
Haziranda en düşük kapasite ile çalışan alt bölümler ise yüzde 66 ile deri, yüzde 68,4’le kayıtlı medyanın basımı ve çoğaltımı, yüzde 68,6 ile makine ve ekipman imalatı, yüzde 69’la bilgisayar ve yüzde 69,8’le dokuma eserleri oldu. Haziran kapasite kullanımını en fazla artıran alt dallar 3,4 puanla içecek imalatı, 3,2 puanla tütün eserleri, 2,6 puanla deri, 1,7 puanla temel eczacılık ve 1,5 puanla kâğıt olurken, kapasite kullanımı aylık bazda en çok düşen alt kesimlerin başında 3,2 puanla motorlu kara taşıtları, 2,9 puanla makine ve ekipman imalatı, 1,8 puanla elektrikli teçhizat, 1,1 puanla makine ve ekipmanların suram ve tamiri, 0,9 puanla besin geldi.
KAPASİTE KULLANIMINDA SON 27 AYIN DİBİ
İktisadi Yönelim Anketi kapsamındaki belirlemelere nazaran imalat sanayiinde mayısta 0,5 puan (yüzde 0,7) artışla yüzde 75,1’e yükselen mevsimsel tesirlerden arındırılmış kapasite kullanım oranı, haziran ayında 0,7 puan (yüzde 0,9) düşüşle yüzde 74,4’e indi. Bunun Mart 2023’ten bu yana 27 ayın en düşük aylık kapasite kullanım oranı olduğu belirlendi. Şubat sarsıntılarının akabinde imalat sanayiinde kapasite kullanımı anılan tarihte yüzde 74,2’ye düşmüştü.
Haziran prestijiyle kapasite kullanım oranı, bir yıl evvelki seviyesinin 1,8 puan (yüzde 2,4) altında kaldı. Bir üretim ünitesinin muhakkak bir devirde fiilen gerçekleştirdiği üretim ölçüsünün fiziki olarak gerçekleştirilme imkânı olan en yüksek üretim ölçüsüne oranını gösteren kapasite kullanımı, imalat sanayiinde geçen yıl haziran ayında yüzde 76,2 seviyesindeydi. Kelam konusu oran, kesimdeki canlılığı ve genel gidişatı yansıtıyor. Elektrik kesintisi, makine arızası, çalışanlarla ilgili sıkıntılar üzere üretimi aksatacak gelişmeler her an yaşanabildiği için kapasite kullanımının her vakit yüzde 100 olması beklenmiyor, lakin bu oran, sanayi üretimindeki değişimin öncü göstergesi niteliğinde.
patronlardunyasi.com
