Petrol fiyatlarındaki artış Türkiye’nin cari açığını ve enflasyonunu yükseltiyor

Savaşın fiilen başladığı 13 Haziran’dan evvelki gün 65 do­lar dolayında bulunan Brent petrol varil fiyatı, süratli bir yükselişle 79 doları test ettik­ten sonra 22 Haziran itibarıy­la 77,3 dolar seviyesinde oluştu. Buna nazaran petrol fiyatı savaş­tan bu yana yüzde 20’ye yakın artış kaydetti. Hürmüz Boğa­zı’nın kapanması senaryosu üzerinden yıl sonu için 100- 150 dolara varan varil fiyatı kestirimleri yapanlar bulunu­yor.

Ancak hatırı sayılır ulusla­rarası iktisat kuruluşlarının savaş ve jeopolitik risklerdeki seyre bağlı olarak petrolün va­ril fiyatında yıl sonu için tah­minleri genelde 70-90 dolar ortasında değişiyor. Güçte yüzde 90 dolayında ithalata ba­ğımlı bir ülke olan Türkiye’nin ithalatının yaklaşık yüzde 45- 50’si petrol ve petrol ürünle­rinden oluşuyor. Petrol fiyat­larındaki artışın başta cari açık ve enflasyon olmak üzere eko­nomiye çok istikametli olumsuz et­kiler doğuracağı belirtiliyor.

PETROLDE ARTIŞ CARİ AÇIĞI BÜYÜTECEK

Türkiye’nin 2024’te evvelki yıla nazaran yaklaşık yüzde 5 kü­çülerek 65,6 milyar dolara geri­leyen toplam güç ithalatının yaklaşık 32 milyar dolarını pet­rol oluşturmuştu. 2024 sonun­da 75 doların altına gerileyen ve yıl ortalamasında 81 dolar olan Brent petrolün varil fiya­tı, bu yıl savaşa kadar olan dö­nemde düzgünce hızlanan düşüşle 60 dolarlık seviyelere inmişti.

2024’te süratle kapanarak 10 milyar doların altına inen ca­ri açık bu yıl ise tekrar büyü­meye geçmiş, birinci dört ayda 20,3 milyar dolar açık verilmişti. 2025-2027 Orta Vadeli Prog­ram’da (OVP) ise 2025’in tü­münde 28,6 milyar dolarlık bir cari açık öngörüsü yer alıyor.

Uzman iddialarına nazaran, Brent petrolün varil fiyatın­da her 10 dolarlık artış, Türki­ye’nin güç ithalatını ve buna bağlı olarak cari süreçler açığı­nı yaklaşık 4-5 milyar dolar ar­tırıyor. Bu da cari açığın GSY­H’ye oranının 0,5-1 puan yük­selmesi demek. Varil fiyatında mümkün 15 dolarlık bir artışın 6-7,5 milyar; 20 dolarlık bir artışın ise 8-10 milyar dolarlık bir “ek” cari açık yaratabileceği öngö­rülüyor. Buna nazaran 75 dolar/ varil senaryosunda 2025 için 34,6-36,1 milyar; 80 dolar/varil senaryosunda 36,6-38,6 milyar dolarlık yıllık cari açık varsayımı yapılıyor. Bu da cari açığın GS­YH’ye oranının yüzde 2,5-3’e çıkması manasına geliyor.

HAVAYOLU MALİYETLERİ ARTACAK

Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, petrol fiyatlarındaki yükseliş, havayolu yakıt maliyetlerini artırıyor, bu da uçak bileti fiyatlarına yansıyor. Varil fiyatındaki her 10 dolarlık artış yakıt maliyetlerini yüzde 7-10, bu da uzun aralı uçuşlarda bilet fiyatlarını yüzde 5-15 artırabiliyor.

Yükselişin devamı durumunda bilhassa Avrupa ve ABD üzere uzun aralı pazarlardan gelen turist sayısını azaltabileceği belirtiliyor. Türkiye’ye gelen turistlerin yüzde 60’ı Avrupa’dan, yüzde 10-15’i Rusya’dan, yüzde 10-15’i komşulardan, kalan kısmı uzak bölgelerden geliyor. Bölgedeki genel istikrarsızlığı büyüten savaşın, Türkiye’nin güvenlik algısını olumsuz etkileyeceği, her ne kadar Türkiye çatışmaya direkt taraf olmasa da coğrafik yakınlık nedeniyle turistlerin bölgeyi riskli görebileceği belirtiliyor.

Batılı turistlerin artan ömür maliyetleri nedeniyle tatil harcamalarını kısması da Türkiye’ye gelen turist sayısı ve kişi başı harcamada düşüşe yol açabilecek. Petroldeki artışın endüstriye de olumsuz tesirleri bulunuyor. Petrol pahalandıkça, ulaşım, lojistik, imalat üzere güç ağır kesimlerde maliyetler artıyor, bu da sanayi üretiminde maliyet enflasyonuna neden oluyor. Küçük ve orta ölçekli işletmeler, yüksek güç maliyetleri nedeniyle rekabet güçlerini yitirebiliyor.

ENFLASYON VE KURU ETKİLEYECEK

Enflasyonu üç yılda tek haneye indirme maksadıyla uygulamaya konulan ekonomik program paralelinde OVP’de bu yıl için TÜFE bazında yüzde 17,5 enflasyon öngörülürken, Merkez Bankası’nın son revize kestirimi üste bant yüzde 29 olmak üzere, yüzde 24 seviyesinde.

Hesaplamalara nazaran petrolün varil fiyatındaki her 10 dolarlık artış, enflasyona 0,5-1 puan ek katkı sağlıyor. Gücün tüketici fiyat endeksi içindeki hissesi yüzde 8 olmakla birlikte, besin, ulaşım ve sanayi üzere alanlara olan dolaylı tesirleri ile bu oran yüzde 20’ye ulaşabiliyor. Örneğin, TÜFE’deki tartısı yaklaşık yüzde 25 olan besin fiyatları ve yaklaşık yüzde 15 hisseye sahip ulaşım ana harcama kümesi, petrol fiyatlarındaki artıştan güçlü halde etkileniyor. Petroldeki artışın doğal bir sonuç olarak akaryakıt pompa fiyatlarını yükselmesi de tüketici fiyatlarını ve üretim maliyetlerini artırıyor. Optimist senaryoda yıllık bazda 75-80 dolar aralığındaki bir varil fiyatı senaryosunda enflasyona 3 puana kadar ek katkı gelebileceği kestirim ediliyor.

Artan güç ithalat faturası, döviz talebini artırarak Türk Lirası üzerinde baskı yaratabiliyor, bu da kurda yükselişe yol açıyor. Döviz kurlarındaki artış, ithal eserlerin maliyetini artırarak enflasyonu daha da körüklüyor.

ENERJİ ESERLERİNE DİREKT ETKİ

Petrol birçok güç eserinin ham unsuru yahut türevi. Güç piyasalarının birbirine bağlı olması ve petrolün hem direkt hem dolaylı olarak birçok güç eserinin maliyet yapısında yer alması nedeniyle, petroldeki fiyat artışları öbür güç eserlerinin fiyatlarını da direkt yükseltiyor. Brent petrolün varil fiyatındaki her 10 dolarlık artış, rafineride işlenerek üretilen akaryakıt, dizel ve jet yakıtı üzere eserlerin pompa fiyatlarında yaklaşık yüzde 8-12 artışa yol açıyor. Petrol fiyatlarındaki artış, petrol rafinajının bir yan eseri olan Sıvılaştırılmış Petrol Gazının (LPG) fiyatını da direkt etkiliyor. Petrol fiyatı artışı, endüstride güç kaynağı olarak kullanılan fuel oil ve nafta üzere petrol türevi petrokimya eserlerinin maliyetini yükseltiyor.

ÜRETİM VE DAĞITIMA DOLAYLI ETKİLER

1-Brent fiyatındaki artış, birtakım piyasalarda bilhassa uzun vadeli kontratlarda petrol fiyatlarına endeksli olan doğal gazda kontrat fiyatlarını yüzde 5-10 oranında artırabiliyor.

2-Petrol fiyatlarının yükselmesi güç talebini doğal gaza kaydırabilir, bu da gaz fiyatlarını üst itiyor.

3-Petrol fiyatlarındaki artış, güç üretiminde kömüre talebi artırıyor, bu da kömür fiyatlarını yükseltiyor.

4-Kömür madenciliği ve taşıması petrol türevlerine (dizel) bağlı olduğundan, petrol fiyat artışı kömür maliyetlerini artırıyor.

5-Türkiye’de elektrik üretiminin yüzde 30’u doğal gazdan elde ediliyor; petrol fiyatı artışı, gaz maliyetlerini yükselterek elektrik fiyatlarını yükseltiyor.

6-Güneş, rüzgâr üzere yenilenebilir güç kaynakları petrol fiyatındaki artıştan daha az etkileniyor, lakin bunların da şebeke altyapısı ve bakım maliyetleri petrol türevlerine bağımlı.

7-Doğal gaz, kömür, üzere güç eserlerinin üretimi, rafinajı ve taşınması ekseriyetle dizel yahut fuel oil kullanan araçlar ve gemilere bağlı. Petrol fiyatlarındaki her 10 dolar/ varil artış, lojistik maliyetlerini yaklaşık yüzde 2-4 yükseltiyor.

patronlardunyasi.com