Küresel ticaret savaşları ve iç ekonomik belirsizlikler ışığında Türkiye’de sıcak para çıkışı ve döviz talebindeki dalgalanmalar

İBB yöneticilerine yönelik 19 Mart’taki birinci operasyon kapsamın­da gözaltı ve tutuklamalar üzerine başlayan toplumsal protesto eylemle­ri ile içeride siyasi gerginlik tepeye çık­mış, nisan başında buna ABD’nin açık­ladığı ve birçok ülkeye fahiş gümrük ver­gileri içeren şok tarife nedeniyle kızışan global ticaret savaşlarının global planda yol açtığı belirsizlik eklenmişti.

Bu gelişme­ler, Türkiye’deki yabancı sıcak parada çıkış, yerlilerde dövize atak biçiminde sert hareketlere yol açmıştı. Merkez Bankası, giderek artan kırıl­ganlık nedeniyle içeride yaşanan dövize atak süre­cinde kurları baskılamak için yüklü ölçüde satış­larla rezervlerini eritirken, aralık ayında başlattığı kademeli indirim sürecinden geri adımla, yine fa­iz artırmak zorunda kalmıştı.

YABANCI YİNE ALIMA GEÇTİ

Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, Merkez Bankası’nın haftalık bazdaki bilgilerine nazaran, iç ve dış gelişmelere bağlı olarak yaşanan kırılganlıkta sıcak paradaki hareketi görmek için 19 Mart öncesi son data olan

14 Mart baz alındığında 2 Mayıs’a ka­dar olan müddette 11 milyar dola­ra yaklaşan ya­bancı sıcak para çıkışlarının, son iki haftada ise net alımlarla yerini ye­niden girişe bırak­tığı gözlendi.

Piyasa fiyatı ve kur/parite etkisin­den arındırılmış ve­rilere nazaran anılan haf­ta yabancı yatırımcılar 14 Mart-2 Mayıs ara­sındaki yedi haftalık dö­nemde BIST’teki pay senedi portföylerinden net 1 milyar 298,8 milyon, Türk devlet tahvillerinden net 9 milyar 306,8 milyon ve özel kesim tahvillerin­den net 367,3 milyon dolar­lık satış yaptı.

Böylece anılan devirde Türkiye’den 10 mil­yar 973 milyon dolarlık sıcak para çıkışı yaşandı. Yabancı ya­tırımcılar 2-9 Mayıs haftasında pay senetlerinde 102 milyon, tahvilde 933,7 milyon dolarla net alıma geçti, özel bölüm kağıtla­rında 7,3 milyon dolarlık bir sa­tış yaptı. 9-16 Mayıs haftasında da pay senetlerinde 245,2 milyon, devlet tahvillerinde 1 milyra 875,6 milyon dolarlık net yabancı alımı, özel kesim tahvillerinde ne 10,9 mil­yon dolar satış gerçekleşti.

Buna nazaran son iki haftadaki net yabancı alımları yoluyla sıcak para girişi, kur farkından arındırıldığında 3 milyar 138,3 milyon dolar oldu. Datalar, 16 Mayıs prestijiyle 14 Mart’a nazaran kümülatif bazda ise 7 milyar 834,7 milyon dolarlık bir çıkışa işaret edi­yor. Öbür deyişle tansiyon sürecindeki sı­cak para çıkışının 2 Mayıs prestijiyle 11 mil­yar dolara yaklaşan kümülatif fiyatı son iki haftadaki net alımlarla 16 Mayıs prestijiyle 8 milyar doların altına geriledi.

Yaşanan sıcak para çıkışları sürecinde yurt dışı yerleşiklerin Türk menkul kıymetlerin­den oluşan portföyünün (stok) piyasa bedeli ise 14 Mart’tan 2 Mayıs’a kadar olan devirde 20 milyar 148,6 milyon dolar küçülürken, son iki haftada 4 milyar 386,7 milyon dolar arttı. Ya­bancıların 14 Mart’taki 57 milyar 420,4 milyon dolarlık seviyesinden 2 Mayıs prestijiyle 37 mil­yar 271,8 milyon dolara kadar inen toplam Türk menkul değerleri portföyü, 16 Mayıs prestijiyle 41 milyar 658,9 milyon dolara çıktı. Fakat kelam konu­su portföy son iki haftadaki artışa karşın 14 Mart seviyesinin 15 milyar 761,9 milyon dolar altında ger­çekleşti.

PARİTE TESİRİ HARİÇ ARTIŞ 7,9 MİLYAR DOLAR

16 Mayıs prestijiyle yurt içi yerleşik gerçek bireylerin döviz mevduatları 14 Mart’taki seviyesinin 6 milyar 814,9 milyon, hukukî bireylere ilişkin hacim 6 milyar 51,5 milyon ve toplam yurt içi döviz hesapları 12 milyar 866,4 milyon dolar üzerinde oluştu. Lakin bu artışın 4 milyar 902,1 milyon dolarlık kısmı parite tesirinden kaynaklandı. Parite tesiri düşüldüğünde toplam yurt içi yabancı para mevduat hacminde iç ve dış tansiyonun damgasını vurduğu yaklaşık iki aylık devirdeki artış 7 milyar 964,3 milyon dolar oldu.

Bu devirde gerçek şahıslara ilişkin toplam döviz mevduat hacmi parite tesiri düşüldüğünde net 3 milyar 25,5 milyon dolar; şirketlere ilişkin hesapların hacmi 4 milyar 938,8 milyon dolar büyüdü. Dolar dışındaki para üniteleri cinsinden mevduatlar bankalarca dolar cinsinden bildirildiği için bu üniteyle yayımlanıyor lakin parite tesiri hesaplanıyor. Gram olarak bildirilen altın cinsi mevduatlarda da stoktaki miktarsal değişim ortalama altın fiyatı (USD/Gr) ile çarpılarak parite tesirinden arındırılmış değişimin dolar karşılığı bulunuyor.

DÖVİZE YÖNELİŞ SÜRAT KESTİ

Gerçek şahıslar altıncı, şirketler dolarcı 16 Mayıs prestijiyle bankacılık dalındaki yurt içi yerleşiklere ilişkin döviz mevduat hesaplarının yüzde 38,3 oranındaki 73,4 milyar dolarlık kısmını ABD doları, yüzde 31,6 oranındaki 60,6 milyar dolarını Euro, yüzde 2,8 oranındaki 5,4 milyar dolarını öteki ülke dövizleri ve yüzde 27,3 oranındaki 52,2 milyar dolarlık kısmını değerli maden depo hesapları oluşturuyor.

Gerçek bireylere ilişkin döviz mevduat hacminde 47,6 milyar dolar ve yüzde 40,8 hisseyle en büyük tartısı değerli maden hesapları oluşturuyor. Döviz mevduat hacminin 38 milyar dolarla yüzde 32,6’lık kısmı ABD dolarından oluşan gerçek bireyler, 27,2 milyar dolarla yüzde 23,3 oranında da Euro’ya yatırım yapmış bulunuyor. Bu bölümün döviz mevduatında başka dövizler ise toplam 3,9 milyar dolarla yüzde 3,3 hisse alıyor.

Şirketlere ilişkin döviz mevduatlarının ise 35,4 milyar dolarla yüzde 47,2’si dolar, 33,4 milyar dolarla yüzde 44,6’sı Euro olmak üzere büyük kısmı iki döviz cinsinden. Bu bölümün döviz hesaplarında öteki dövizler 1,6 milyar dolarla yüzde 2,1, değerli maden depo hesapları ise 4,6 milyar dolarla yüzde 6,1 hisse alıyor.

DÖVİZE YÖNELİŞ SÜRAT KESTİ

Mart sonrası giderek hızlanan dö­vize atakla, yurttaşların bankalar­daki döviz mevduatlarının hacmi bilhassa tansiyon sürecinin birinci ayında çok süratli bir artış gösterdi. Kelam konusu hesapların bakiyesi 14 Mart-18 Nisan ortasındaki beş hafta­lık devirde toplam net 16 milyar 815,5 milyon dolarlık bir nominal artışla 195 milyar 556,6 milyon do­lara ulaştı.

Bu devirde gerçek şahısların döviz mevduatları 9 milyar 925,2 milyon dolar artarak 119 milyar 864,5 mil­yon dolara, banka, şirket üzere hukuksal bireylerin hesapları 6 milyar 890 mil­yon dolar artışla 75 milyar 692,1 mil­yon dolara çıktı. Bu periyotta döviz ofisleri ve öteki kanallardan olmak üzere piyasadan satın alınarak yas­tık altına giden dövizler ise buna da­hil bulunmuyor.

18 Nisan-16 Mayıs ortasındaki son bir ayda ise bu alandaki hareketler bilakis döndü; gerçek şahısların dö­viz mevduatları nominal olarak 3 milyar 110,3 milyon dolar azalarak 116 milyar 754,3 milyon dolara, tü­zel kişi hesapları 838,5 milyon dolar azalışla 74 milyar 853,6 milyon dola­ra, böylelikle toplam döviz mevduatı hacmi 3 milyar 948,8 milyon dolar azalışla 191 milyar 607,8 milyon do­lara geriledi.

patronlardunyasi.com