Kral Charles’ın büyük teyzesi Marie Louise Mountbatten, Kraliçe tarafından veliaht Murad’la evlendirilerek, Osmanlı Sarayı’na gelin edilmek istenmişti

Burak ARTUNER

250 yılı aşkın müddettir Britanya hükümdarının resmi doğum günü olarak kutlanan “Trooping the Colour” geçit merasimi İngiltere’nin başşehri Londra’da dün düzenlendi. Bu merasimler bana tarihimizin pek az bilinen bir olayını hatırlattı.

Sultan Abdülaziz 21 Haziran 1867 de Avrupa ülkelerini kapsayan bir seyahate çıktı. Yanına Veliaht Şehzade Murad (Sultan V. Murad) ile oğlu Şehzade Yusuf İzzettin Efendi ve Şehzade Hamid Efendi’yi (Sultan Abdülhamid) de almıştı.

İstanbul’dan harika bir merasimle ayrılan Abdülaziz, 11 Temmuz’da Fransa ziyaretini bitirdikten sonra İngiltere’ye geçti. Padişah, Bulonyi Limanı’nda İngiliz savaş gemileri tarafından top atışları yapılarak karşılandı. Karşılamaya Prens dö Gal ve Cambridge Dükü şahsen geldi.

Zengin bir millet olan İngilizler, o tarihte Osmanlı Devleti’nin şan dolu geçmişinin mirasçısı olma savı içindeydiler ve bunu ispat için hiçbir yabancı hükümdara göstermedikleri çapta bir karşılama merasimi hazırlamışlardı. Bu yalnızca devletten gelen hareket değildi. Halkın zihnine hakim hisler ve işitilenler, büyük bir merakla kucaklaşarak İngiltere’yi sokaklara döktü. Bu tarihte İngiltere tahtında Kraliçe Viktorya oturuyordu.

KRALİÇE VİKTORYA’DAN ÖZEL İHTİMAM

Dokuz çocuk dünyaya getirerek vaktinden evvel çökmüş Kraliçe Viktorya, çok sevdiği kocası Prens Albert’in vefatından sonra hayattan uzaklaşmış, Windsor Sarayı’na çekilmişti. Hiçbir merasime katılmıyordu. Londra’ya yalnızca Parlemento’yu açmak için geliyordu. Buna karşın, Abdülaziz’i şahsen karşıladı.

Saray’daki kabul resmi süperdi. Prens Arthur ile Prens Lui of Hes’in ortasında olan Kraliçe ilerleyerek çok şık bir reveransla konuğunu selamladı, Sultan Yüce’nin yüzüne hayranlıkla baktı.

Bu sırada 37 yaşında olan pehlivan yapılı padişah, babacan ancak erkekçe bir hareketle kraliçenin kolundan tutarak, onu teşrifat bakanının yol gösterdiği White Drawnind Room Salonu’na götürüp, Hariciye Nazını Fuad Paşa’nın tercümanlığı ile şehzadeleri kraliçeye takdim etti.

İşte, bu seyahatin en dikkate bedel ve tahminen de Osmanlı İmparatorluğu’nun bahtını değiştirecek olayı bu sırada gerçekleşti. Kraliçe Viktorya, kendisine takdim edilen şehzadeleri dikkatle süzerken, bakışları o tarihte yirmi altı yaşında olan Veliaht Murad efendiye takıldı. Özellikle onu, Fuad Paşa’ya sorunca, Fuad Paşa, Fransızca olarak kendisinden bahsetti. O andan itibaren, protokol kurallarının dışında İngiltere Kraliçesi ile Veliaht Murad ortasında güzel bir sohbet gerçekleşti. Murad, bilgisi, nezaketi, kibarlığı, bilhassa müzik ve hoş sanatların başka kısımlarındaki bilgisiyle kraliçeyi kendisine hayran bıraktı.

Bu görüşme sırasında Prens do Gal de kraliçenin yanındaydı, Padişahın yaklaşması üzerine, amcasından çok çekinen hatta korkan
Veliahd Murad Efendi, müsaade isteyerek kraliçenin yarandan ayrılırken, Kraliçe yanındaki Prens dö Gal’a “Bu kusursuz delikanlıya hayran oldum” dedi.

PRENSES MARİE LOUISE’İ YAKIŞTIRDILAR

Bilinen kısmı yalnızca bu samimi iltifat olan kraliçenin şehzadeye karşı sevgisi, Hariciye Nazını Keçecizade Fuad Paşa’yı bir mühlet sonra hayatında kendisini en derin hayrete sürükleyen teklif karşısında bıraktı.

Padişahın erdemine düzenlenen donanma şenliğinde Prens do Gal, Hariciye Nazırı Keçecizade Fuad Paşa’ya şunları söyledi:

“…Size gayri resmi olarak bir hadiseden bahsedeceğim. Veliahtınız Şehzade Murad Efendi’yi haşmetli kraliçe olağanüstü beğenmiştir. Biliyorsunuz ki İngiltere sarayında, ortalarında şahsen kraliçenin kızları da olan çok prenses vardır. Bunları prenslerine alarak akrabalık tesis edebilmek, bütün dünya saraylarının en büyük dilek ve gayeleridir. Emin olunuz ki İngiltere sarayı hiçbir vakit bu türlü bir gayeyi kendisi açığa vurmamıştır. Ama kraliçemizin isteği, veliahdınız için İngiltere Sarayı’ndan bir prenses vermektir. Benim şahsi kanaatime ve tercihime nazaran mesela Prenses Mary Louise Mountbatten bunlardan biridir.”

ORTALIK KARIŞTI

Fuad Paşa, bu teklif karşısında şaşırdı. Prens dö Gal’e, esirgenmemiş itimat ve muhabbetten dolayı içtenlikle teşekkür etti ve çok güç olan bu bahsin, kendi kararına kalsa derhal kabul ve şükranla neticeleneceğini söyledikten sonra, Sultan Abdülaziz’in asabi mizacını ve Osmanlı tahtındaki veraset ve saltanat rekabetlerini anlattı.

Kendisine kısa bir mühlet verilmesini isteyen Fuad Paşa, İngiltere’den ayrılmadan evvel kendisini özel olarak bilgilendireceğini söyledi.

Hariciye Nazırı evvel mevzuyu çok saklı bir formda Murad Efendi’ye anlattı. Lakin, Murad Efendi, büyük bir heyecanla mevzuyu kardeşi Hamid Efendi’ye (Geleceğin padişahi II. Abdülhamid) nakletti. O da İngiltere’den ayrılmadan evvel mevzuyu amcası padişah Sultan Abdülaziz’e açtı. Sultan Abdülaziz, yeğeni Murad’ın gördüğü bu ilgiden rahatsız olmuştu. Mevzuyu İngiltere’de açmadı fakat seyahatini biraz kısa keserek ülkeye döndü.

Bu davranış Sultan Abdülaziz’e çok dokunmuştu. Abdülaziz bu tekliften İngiltere’nin kendisini devreden çıkartmaya çalıştığını düşündü. Fuad Paşa’dan şüpheleniyordu. Bu yüzden sıkıntıyı Mustafa Fazıl Paşa’ya açıp, fikrini sordu. Mustafa Fazıl Paşa Mısır Hidivi İsmail Paşa ile onun uğraşında İsmail Paşa’yı kollaması nedeniyle Fuad Paşa’ya kırgındı. Buna karşın, padişahın bu akrabalık nedeniyle Murad Efendi’yi tahta geçirmek için hadisenin Fuad Paşa tarafından hazırlandığı yolundaki kanısını reddetmek hamasetini gösterdi.

Ebuzziya Tevfik Bey’in “Yeni Osmanlılar Tarihi”nde kaydettiği üzere Sultan Muhterem’e dedi ki:

“Padişahım… Vezirlerinizin içinde aşını hırs sahibi olanlar çıkabilir. Ama bütün çabalar, birbirleri ortasındadır. Hiçbir fert yoktur ki, padişaha karşı intikam beslesin. Bilhassa Fuad Paşa üzere vicdan ve görüş sahibi bir vezir bu türlü bir şey düşünemez. Biliyorsunuz ki kendisiyle ihtilafım vardır. Ancak gerçek budur. Bana inancınızı bilirim. Buna dayanarak derim ki, şayet veliahdiniz Murad Efendi’ye İngiltere kraliçesinin kerimelerinden birisi ve İngiltere Hanedanı’na mensup öteki prensesin alınması mümkün ise, hatta şehzadeleri Yusuf İzzettin Efendi için dahi temin edilebilirse, bu devletiniz için destektir. Zira hanedan ortasında akrabalık, devletlerin siyasetine de tesir eder. Hatta bu siyasete istikamet verir. İngiltere üzere, bugün cihana hakim bir devlet-i muazzamanın başında olan kraliçenin kerimesi sarayımızdaki sultanlardan birisi olursa, bu memalik-i şahanelerinin kuvvetlerinden madud olsa yeridir.

Ancak bendeniz bunun mümkün olamayacağına, zira bizdeki adaba nazaran birden fazla evlenmenin Avrupa saraylarında kabul gör-meyeceğini düşünüyorum. Evvelce cedd-i mübarekleri Murad Hüdevendigar ve Fatih ecnebi zevce almış iseler de o vakit öteki idi ve o tarihlerde saraylarda bugünkü kadar Çerkez cariye yoktu.”

Ebuzziya Tevfik Bey şöyle müellif:

“Bunları Sultan Muhterem’e söyleyebilmek elbette pek büyük cüret idi. Fazıl Mustafa Paşa o tarihte Avrupa’da yaşıyor ve Yeni Osmanlıların imkanlarını temin ediyordu. Hakikaten padişahın kendisini İstanbul’a bir arada götürmek konusundaki isteğine şükranlarını bildirmiş, lakin işleri için iki ay müsaade isteyerek yeniden Paris’e dönmüştü.

Ancak bu durum içinde söylemeye cüret edebildiği gerçek Fuad Paşa’yı kurtarmış ve kapıda bunları dinleyen nöbetçi yaveri Miralay Rauf Bey, bunları Fuad Paşa’ya çabucak yetiştirmiş, Fuad Paşa da Fazıl Mustafa Paşa’yı görünce, boynuna sarılarak teşekkür etmiş ve ağlamıştı.”

Sonradan İsveç Kraliçesi olan Louise Mountbatten Atatürk’le Ankara’da görüşmüştü.

“TÜRKLER TARİHİ BİR FIRSATI DAHA KAÇIRDI”

Olay yabancı ülkelerde de duyulmuştu. Osmanlı Devleti’ni kendi siyaseti çerçevesinde görmek için ortalarında çekişen İngiltere, Fransa ve Avusturya Macaristan devletleri, padişahın memleketleri ne yaptıkları ziyaretin muhasebesini yaparken, Kraliçe Viktorya’nın teşebbüsünü “en hamasetli ve kestirmeden sonuç verecek hadise” olarak karşıladılar.

Ancak Osmanlı’dan İngiltere’ye verilen karşılık olumlu değildi. Bununla ilgili probleme ön ayak olan Prens dö Gal, sıkıntıyı şu cümlesiyle kapattı: “Türkler bir fırsatı daha kaçırdılar.”

patronlardunyasi.com