Erdoğan-Trump görüşmesi Beyaz Saray’da başlıyor: F-35, savunma işbirliği, Suriye ve Doğu Akdeniz gündemde
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump’ın bugün Beyaz Saray’da yapacağı görüşmede, Türkiye ile ABD ortasındaki alakaları yeni bir boyuta taşıyabilecek hususların yanısıra bölgesel ve global bazda sonuçlar doğurabilecek kritik gündem unsurları ele alınacak. Görüşmede masaya gelecek başlıkların, F-35 evrakı, savunma sanayii – havacılıkta iş birliği, Suriye’nin istikrarı ve bu bağlamda SDG’nin tavrı, Filistin başta olmak üzere İsrail’in şiddet içeren yayılmacı siyaseti, Doğu Akdeniz’de güç istikrarı, Rusya – Ukrayna Savaşı ve Heybeliada Ruhban Okulu olması bekleniyor. Trump ikinci başkanlık periyodunda bugün birinci kere Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı Beyaz Saray’da ağırlayacak. İki başkan Trump’ın birinci başkanlık periyodunda, 2017 ve 2019 yılında Beyaz Saray’da iki defa görüşmüştü. Altı yıllık bir ortanın akabinde gerçekleşecek bugünkü görüşme, son devirde Türkiye’nin dünya siyasetinde artan tartısı, Orta Doğu ile Avrupa’nın güvenlik mimarisinde öne çıkan rolü nedeniyle bölgesel ve global kamuoyunun da ilgi odağında. Milliyet’ten Aydın Hasan’ın haberine nazaran, ikili, bölgesel ve global bahislerin geniş bir yelpazeyi oluşturacağı masada, öne çıkması beklenen 7 başlık özetle şöyle:
1- KRİTİK BAŞLIK SDG: Masada, Suriye’de Şara idaresinin desteklenmesi ile bu ülkenin toprak bütünlüğünün korunması konusu da yer alacak. Suriye belgesinde, en kritik başlığı ise SDG’nin ülkenin kuzeydoğusundaki aktifliği oluşturacak. ABD’nin SDG’nin hakimiyeti altındaki bölgede askeri varlığı bulunuyor. Suriye Demokratik Güçleri’nin, Suriye Arap Cumhuriyeti kurumlarına entegrasyonuna ait 10 Mart’ta imzalanan muahedede, uygulama için yıl sonuna kadar mühlet tanınmıştı. Fakat terör örgtünün uzantısı SDG içinden özerklik taleplerinin seslendirilmesi nedeniyle mutabakatın uygulanmasında bugüne kadan kıymetli bir yol alınamadı. Erdoğan, Suriye’nin toprak bütünlüğü konusundaki kararlı tavrını bir kere daha yineleyecek.
ÜRETİM SÜRECİNE İŞTİRAK BEKLENTİSİ
2- HAVACILIK VE SAVUNMADA İŞ BİRLİĞİ: Türkiye ayrıyeten savunma sanayii firmaları ile F35 üretim süreçlerine yine katılmak istiyor. Türkiye, 5. jenerasyon savaş uçağının üretiminde ASELSAN, TUSAŞ – TAİ, AYESAŞ, Kale Havacılık, ROKETSAN – TÜBİTAK, MİKES A.Ş. ve Alp Havacılık üzere savunma sanayii firmaları ile gövde üretiminden elektro optik maksat sistemine kadar uçağın değerli modüllerinin üretimi süreçlerinde yer almıştı. Türk firmaları, Eylül 2021’de Türkiye’nin programdan çıkarılması öncesi F-35’in yaklaşık 24.000 adet gövde kesiminden 817’sini ve yaklaşık 3.000 motor kesiminden 188’ini üretti. Tekrar F-35 programına dönülmesi durumunda Türk savunma sanayii firmaları için 10 milyar doları aşan bir finansal hacmin oluşması bekleniyor. Havacılık alanında iş birliğinin daha ileri boyuta taşınması da, masadaki hususlardan biri olacak.
F-35’TE YENİ FORMÜL
3- F-35 EVRAKI: Türkiye; ABD’nin birincil nitelikteki ortağı olduğu JSF (Joint Strike Fighter / Müşterek Hücum Uçağı) projesine, 2002 yılında memleketler arası partner olarak katıldı. 18-0001 ve 18-0002 numaralı iki F-35 uçağı, Haziran 2018’te ABD’de düzenlenen merasimle Türkiye’ye teslim edildi. Fakat ABD idaresi, Temmuz 2019’da Rusya’dan alınan S-400 füze savunma sistemi nedeniyle Türkiye’yi F-35 programından çıkardı. Satın alınan 6 adet F-35 uçağı, ABD’de hangarda tutuluyor. Türkiye, 2024 yılı Kasım ayında satın alınan 6 uçak dahil toplamda 40 F-35 savaş uçağına sahip olmak için teklifte bulundu. İki ülke ortasındaki S-400 krizini aşmak için ‘bulundurma’ yerine ‘kullanmama, etkin hale getirmeme’ koşuluna dayalı yeni formül üzerinde durulduğu konuşuluyor. Buna nazaran; F-35 uçaklarına sahip Türkiye, üst düzeyde tehlike içeren bir hava saldırısı üzere acil bir durum olmadığı sürece S-400 hava savunma sistemini etkin hale getirmeyecek. F-35 tedarikinin önünde Caatsa yaptırımları olduğu için ABD idaresinin yanı sıra Kongre’den de onay gerekiyor.
GAZZE’DEKİ VAHŞET BİTMELİ
4- İSRAİL VAHŞETİ: Gazze’deki vahşete dayalı operasyonlarını sürdüren İsrail, son periyotta yayılmacı siyasetini öne çıkardı. İsrail’in bölgede tansiyona neden olan ve barışı engelleyen siyaseti de, masada ele alınacak. Türkiye, 1967 sonları temelinde başşehri Doğu Kudüs olan Filistin devletinin kurulması eforlarını destekliyor. Trump ise BM Genel Kurulu’nda yaptığı konuşma ve son periyottaki tüm açıklamalarıyla İsrail’e dayanağını sürdürüyor.
MÜZAKERELER SÜRMELİ
5- RUSYA – UKRAYNA SAVAŞI: Rusya – Ukrayna Savaşı’nın sona ermesi için aktif bir diplomasi yürüten Türkiye, İstanbul süreci ile değerli görüşmelere mesken sahipliği yapmıştı. Görüşmede, savaşı sona erdirmeye yönelik gayretler ile İstanbul süreci üzerinde durulması bekleniyor.
ABD’YE GÜNEY KIBRIS TEPKİSİ
6- DOĞU AKDENİZ: Türkiye, son yıllarda Doğu Akdeniz’de 2020’de oluşturulmaya çalışılan istikrarları değiştirdi. Libya’daki gelişmelerin yanı sıra Kıbrıs’ın da görüşme hususları içinde yer alması bekleniyor. Türkiye; ABD ile Güney Kıbrıs Rum İdaresi (GKRY) ortasında “İkili Savunma İşbirliği Yol Haritası” muahedesi imzalanması ile GKRY’nin İsrail’den Hava Savunma Sistemi tedarik etmesi teşebbüslerinden rahatsızlık duyuyor.
TRUMP’TAN OKUL TALEBİ
7- HEYBELİADA RUHBAN OKULU: Fener Rum Patriği Bartholomeos, geçen hafta Beyaz Saray’da Trump ile görüşmüştü. Trump’ın görüşmede Ruhban Okulu konusuna gündeme getirebileceği belirtiliyor.
patronlardunyasi.com
