Çağın hastalık modası… Ben DEHB’liyim
Hürriyet’ten Beyazıt Şenbük’ün haberine nazaran, DEHB, dünya çapında çocukların yaklaşık yüzde 5-7’sini, yetişkinlerin ise yüzde 2,5-5’ini etkiliyor.
Türkiye’de ise birtakım akademik araştırmalar her 20 çocuktan birinde DEHB görüldüğünü söylüyor. Fakat pek çok farklı psikiyatrik bozuklukla benzeri belirtileri taşıyabilen DEHB’nin yanlışsız tanılanması için bir uzmanın takibi gerekiyor.
Sosyal medyada yayınlanan aldatıcı ve yanlış yönlendiren görüntülerin çoğalmasıyla birlikte kendilerine ulaşan şikayetlerin de arttığını söyleyen uzmanlar şu ihtarlarda bulunuyor:
FARKLI OLMA ÇABASI
Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Lideri Prof. Dr. Neslihan İnal:
‘Ben DEHB’liyim, bu nedenle sıkıntılı ve farklıyım’ fikri aslında bir negatif kimlik gayreti. Yani; bilhassa ergenler ‘ben DEHB’liyim bana ayrıcalıklı davranın, kusurlarımı görmezden gelin’ üzere bir beklentiyle bu hale bürünebiliyor. Bu davranış sakıncalı sonuçlar doğurabilir. Hastalığın gerisine sığınma, sorumluluklardan kaçma kişinin gelişmesini önler ve geriye götürür. Kişi yapabileceklerini de yapmaz, kolaycılığa alışır. Bu halin muvaffakiyete ulaştığını gören öteki gençler de birebir tarafa itilmiş olur. Böylelikle teşhis koyulmadan ‘Ben DEHB’liyim’ diyenlerin sayısı giderek artar.
İLAÇ SUİSTİMALİ
DEHB, uzman takibi olmadan teşhis koyulabilecek bir nörogelişimsel bozukluk değil. Her dikkat sorunu ya da unutkanlık DEHB’den kaynaklanmaz. Bir vitamin eksikliği bile bunu yapabilir. İnsanın bir görüntü izleyip kendi kendine teşhis koyması sağlıklı değil. Profesyonel değerlendirmeyle bu tanıyı alan bireylerin tedavisinde kırmızı reçeteli, denetime tabi olan amfetamin içerikli ilaçlar var. Bu ilaçlar da suistimal edilebiliyor. Uykuyu azaltması, odağı artırması nedeniyle bilhassa imtihan vakitlerinde bu cins ilaçların kullanıldığını duyuyoruz. Halbuki bu ilaçları yalnızca hakikaten muhtaçlığı olan bireyler alabilmeli. Zira bunlar öbür rahatsızlıkları da tetikleyebilecek olan çok sakıncalı ve dikkatli kullanılması gereken ilaçlar.”
DEHB BİR ‘SAVUNMA KALKANI’
Prof. Dr. Gökhan Malkoç (Türk Psikologlar Derneği Başkanı):
Türkiye’de bu konuda istatistikler maalesef tutulmadığı için elimizde bilimsel bilgi yok lakin müşahedelerimize nazaran DEHB suistimal ediliyor. İş hayatında başarısızlığa, toplumsal ömürde eksikliklere, okulda zayıf notlara savunma kalkanı olarak kullanılabiliyor. DEHB’nin genetik, ruhsal, biyolojik, davranışsal tarafları var. İnsanların olağan yaşantılarını sürdürmelerini engelleyecek bir durumdan bahsediyoruz. Bir gün sabah açlık şekerinizi ölçtüğünüzde yüksekse ‘bende şeker hastalığı var’ demek nasıl yanlışsa, DEHB için de takip süreci kural. Dikkatin kolay dağılması, devamlı dürtüsellik, uğraşılan işten çabucak sıkılmak, kendini dışlamak, göz teması kuramamak üzere bir sürü belirti var. Kliniğe bu müşahedelerle gidilmeli.
KONUŞULDUĞU KADAR YAYGIN DEĞİL
Irmak Kerimoğlu (Uzman Gelişim Psikoloğu):
Hareketli ve ders başarısı düşük çocuğu olan ebeveynlerde ‘herhalde benim çocuğum DEHB’li’ deme eğilimi var. Meğer bu sorunun görülme sıklığı konuşulduğu kadar fazla değil. Sınıf ortamında ahenk sorunu yaşayan 10 çocuktan tahminen birinde hakikaten bu sorunu görebiliriz. Kendi kendine teşhis koymak her vakit bir ‘savunma mekanizmasıdır’. ‘Bende panik atak var’ demek nasıl gerilimle başa çıkamamanın kalkanı ise burada da birebir durum kelam konusu. Ekranla geçirilen müddetin artması odaklanma marifetlerimizi önemli manada azalttı. Lakin bu ve bunun üzere durumlar DEHB teşhisini karşılamaya kâfi değil.
DİKKAT MERKEZİ BOZUKSA…
Prof. Dr. Tanju Sürmeli (Psikiyatrist):
Bazen aileler gelip çocukta dikkat eksikliği olduğunu söylüyorlar. Fakat ölçümleme yapıyoruz, dikkat eksikliği yok. Motivasyon eksikliği, öğrenme zahmeti üzere farklı meseleler var. Öncelikle okulda da konutta de tıpkı sorunu yaşadığını gözlemlemiş olmamız gerekiyor. Zira dikkat merkezi bozuksa farklı ortamlarda da bu sorunu yaşar. Sınıfta 5-10 dakika sonra dikkati kopuyor, bir şeylerle oynamaya başlıyorsa, çizimler yapmalar, sınıf içinde gezmeler varsa bu sırada beyin güya sisli bir buluta girmiş üzere oluyor. Emsal davranışlar meskende de tekrarlanıyorsa ebeveynler düşünmeli. Öteki yandan yeni jenerasyonda önemli manada umursamazlık var. Sorumluluk almayla ilgili bu umursamazlık da DEHB olarak algılanabiliyor.
KUPALAR VE TİŞÖRTLER PAZARLANDI, DEHB MARŞI BİLE YAZILDI
Söz konusu bozuklukla ilgili paylaşımlar yapan bir toplumsal medya kullanıcısı ‘DEHB Marşı’ yazdı.
Marşta DEHB’nin kişi üzerinde yarattığı aksiliklerden ‘Hep bir farklı hissettim ancak sebebini bilmezdim, dışarda sevinçle yeşerirdim, toplumsal pilimi bitirirdim. Meskene dönünce ise tek derdim kimse aramasın isterdim. Tüm maskelerini indirdim, kendime bir selam verdim. Hakkımda hiçbir fikrim yok zira daima DEHB’liydim’ kelamlarıyla bahsediliyor.
Diğer yandan ‘DEHB’ yazılı kahve kupası ve tişörtlerin de tasarlanıp satılması, gençler ortasındaki bu ‘moda’yı gözler önüne seriyor.
patronlardunyasi.com
