Türkiye, bu yılın ilk 5 ayında dakikada 3,8 milyon TL faiz ödedi, faiz giderleri bütçede son 15 yılın zirvesine ulaştı

Yerel idareler ve toplumsal güvenlik kurumları dışında­ki devlet ünitelerini kapsayan merkezi idarenin iç ve dış borç faiz ödemeleri ocak-ma­yıs periyodunda yüzde 75,9’la başka bütçe harcamalarında­kinin yaklaşık iki katı bir artış kaydederek 835 milyar 765,1 milyon liraya ulaştı. Geçen yı­lın tıpkı devrine nazaran 360,6 milyar lira daha fazla faiz öde­mesi gerçekleşti.

GÜNDE ORTALAMA 5,5 MİLYAR TL

Hazine ve Maliye Bakanlı­ğı’nın açıkladığı datalara nazaran merkezi idare bütçesinde bu yıl ocak ayında 163 milyar, şubatta 139,7 milyar, mart­ta 160,7 milyar, nisanda 260,3 milyar ve mayıs ayında 110,8 milyar lira faiz ödendi. Buna nazaran anılan periyotta merkezi idarenin aylık ortalama fa­iz ödemesi 167,2 milyar liraya oldu. Bu da hafta sonları dahil 151 güne bölündüğünde günde ortalama 5 milyar 534,9 mil­yon, saatte ortalama 230,6 mil­yon, dakikada ortalama 3 mil­yon 844 bin ve saniyede yakla­şık 64 bin liraya denk geliyor.

FAİZİN BÜTÇEDE HİSSESİ SON 15 YILIN ZİRVESİNDE

Ocak-mayıs devrinde merkezi idarenin faiz öde­meleri geçen yılın tıpkı döne­mindekini neredeyse ikiye katlarken, işçi masrafları, cari transferler, yatırım har­camaları ve öbür kalemler ol­mak üzere faiz dışındaki top­lam bütçe masrafı ise yüzde 39,1 oranındaki bir artışla 4 trilyon 503,7 milyar lira oldu. Böyle­ce toplam bütçe masrafı beş ay­da yüzde 43,8 artışla 5 trilyon 339,5 milyar liraya ulaştı.

Geçen yılın ocak-mayıs dö­neminde yüzde 12,8 olan faiz ödemelerinin bütçe harcama­ları içindeki hissesi, bu yıl birebir devirde yüzde 15,7’ye fırladı. Bunun, son on beş yılın en yük­sek seviyesi olduğu belirlendi. Lakin faizin hissesindeki bu yük­selişte artan faiz oranları ve borçlanmalara bağlı olarak fa­iz ödemelerinin meblağında ya­şanan artışın yanı sıra, faiz dışı bütçe harcamalarındaki ve do­layısıyla toplam bütçe giderle­rindeki artışın görece sürat kes­mesinin de tesiri bulunuyor.

VERGİNİN BEŞTE BİRİNİ YUTTU

Bu yıl birinci beş ayda toplam bütçe gelirleri ise 4 trilyon 6,5 milyarı vergi tahsilatı olmak üzere 4 trilyon 689,2 milyar liraya ulaştı. Geçen yılın tıpkı devrine nazaran vergi gelirleri yüzde 46,7, toplam bütçe geliri yüzde 44,7 arttı. Bütçe gelirlerindeki artış faizdekine nazaran çok daha düşük kaldı. Bunun sonucunda; 2024’ün ocak-mayıs periyodunda yüzde 14,7 olan faiz ödemelerinin bütçe gelirine oranı bu yıl tıpkı periyotta yüzde 17,8’e yükseldi.

Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranı ise yüzde 17,4’ten yüzde 20,9’a ulaştı. Buna nazaran birinci beş aylık devirde devletin topladığı her 100 liralık verginin yaklaşık 21 lirasını faiz yuttu. Beş aylık faiz sarfiyatı dışarıda tutulduğunda merkezi idare bütçe istikrarı 185,5 milyar liralık bir fazla ile sonuçlanırken, faiz ödemeleri ile birlikte 650,3 milyar liralık açık verildi.

YILLIK MAKSAT YÜZDE 13,2 İDİ

Geçen yıl eylül ayında hazırlanan 2025-2027 devrine ilişkin Orta Vadeli Program’da (OVP) bu yılın tümünde toplam merkezi idare bütçe harcamalarının 14 trilyon 731 milyar, bunun içinde faiz masrafının 1 trilyon 950 milyar lira olacağı öngörülmüştü. Buna nazaran yılın tümünde faiz ödemelerinin bütçedeki hissesine ait öngörülen oran yüzde 13,2 seviyesindeydi.

İlk beş ayda yıllık gayeye nazaran toplam bütçe harcamalarında yüzde 36,2, faiz ödemelerinde ise yüzde 42,9’luk gerçekleşme yaşandı. Buna nazaran birinci beş ay prestijiyle toplam bütçe harcamalarında gerçekleşen meblağ yılın tümünde öngörülen fiyata nazaran düşük kalırken, faiz masrafları yıllık gayeyle uyumlu seyretti. Bu da faizin bütçedeki hissesinin öngörülene nazaran daha süratli bir yükselişle yüzde 16’ya yaklaşmasında tesirli oldu. Toplam bütçe harcamalarında yılın tümünde beklenene nazaran daha düşük bir artış ivmesi yaşanmasında ise faiz dışı harcamalardaki gerçekleşmenin birinci beş ayda yüzde 35,2’de kalmasının tesiri bulunuyor.

OVP’de 2026 yılında toplam bütçe harcamalarının 17 trilyon 300 milyar lira olacağı, bunun içinde faiz ödemelerinin 2 trilyon 282,2 milyar lira ile yüzde 13,2 hisse alacağı öngörüsü yer alıyor. 2027 yılı için öngörülen bütçe büyüklüğü 19 trilyon 496,8 milyar ve faiz ödemesi ise 2 trilyon 518,9 milyar lira ile bunun yüzde 12,9’u seviyesinde. Lakin eylül ayında hazırlanacak yeni OVP’de bu yılki gerçekleşmeler paralelinde revize edilecek kelam konusu bütçe büyüklüklerinin kıymetli oranda değişeceği görülüyor.

PANDEMİ DEVRİNDEN DAHA YÜKSEK

Cumhuriyet tarihinin en ağır ekonomik krizinin yaşandığı 2001 yılında toplam bütçe masraflarının yüzde 50’sine yaklaşan faiz sarfiyatının hissesi, izleyen periyotta kademeli düşüşle 2008’e kadar olan devirde yaklaşık dörtte bir seviyesinde seyretmişti. 2009’da yüzde 20’nin altına, 2010’da yüzde 16,4’e, 2015’te yüzde 10,5’e düşen faizin bütçedeki hissesi, sonraki yıllarda da daima gerileyerek 2017 prestijiyle yüzde 8,4’e kadar inmişti.

Kovid 19 pandemisinin global ticaret ve ekonomik alakaları olumsuz etkilediği 2020 yılında tekrar artarak yüzde 11,1’e, salgının büyüyerek devam ettiği 2021’de yüzde 11,3’e çıkan faizin hissesi, olağanlaşma sonrası 2023’te yüzde 10,2’ye gerilemişti. Çok yükselen faiz ve yüklü borçlanmalarla merkezi idare borç stokunda rekor büyümenin damgasını vurduğu 2024 yılında ise kelam konusu oran yüzde 11,8’e yükseldi. Bu yılın birinci beş ayında faizin bütçedeki hissesinin yüzde 15,7’ye ulaşması ise kayda bedel bir sıçramaya işaret ediyor.

patronlardunyasi.com