Türkiye’nin ilk spor kulübü Kurtuluş’un 130 yıllık anlatılmamış hikayesi
Sabah müellifi İsa Tatlıcan bugün yayınladığı ‘Biz Türkiye’nin ilk spor kulübüyüz’ başlıklı yazısıyla Kurtuluş Spor Kulübü’nü 45 yıllık lideri Kostantinos Belalidis‘in anlattığı kulüp hikayesini okuyucularına aktardı.
İşte o yazı:
Tarih 1545. Tersanelerde çalışmak üzere Sakız Adası’ndan getirilen 10 bin Rum, eski bir dere yatağına yani Dolapdere’ye bakan bir tepeye yerleştirildi. Yeni iskana açılan bu bölgeye Rumca “Beygir ahırı” manasına gelen Tatavla ismi verildi.
19. yüzyılın başına kadar Rum azınlık için bir cazibe merkezi olan Tatavla’nın yazgısı, 21 Ocak 1929 gecesi meydana gelen büyük bir yangınla değişti. 500 meskenin kül olduğu bu yangından çabucak sonra, 21 Mart’ta Tatavla’nın ismi Kurtuluş olarak değiştirildi.
NİŞANTAŞI KÜLTÜRÜ İLE KASIMPAŞA KÜLTÜRÜ ORTASINDA KALMIŞ BİR SEMT
Semtin merkezi, bugün Sefa Meydanı olarak isimlendirilen bölgeydi. 3 Selim periyodunda bu semte Rumların dışında bir göçün olmaması için bir ferman yayınlansa da bu yasak vakit içerisinde delinir.
Bu semtin en dikkat cazip özelliği Tatavla Festivali’ydi. Kurtuluş’tan Dolapdere’ye kadar renkli imgeler oluşturan bu şenlik, 1942’de Ulusal Şef iktidarı devrinde yasaklandı.
1942 Varlık Vergisi, 6-7 Eylül 1955’te yaşanan olaylar, 1964 sürgünleri ve 1974 Kıbrıs Barış Harekatı’nın tesiriyle Kurtuluş’taki Rum nüfusun sayısı giderek azaldı. Bu süreçte İstanbul’daki Rum nüfus 135 binden 3 bin şahsa kadar geriledi. Bu göçten en fazla Kurtuluş semti nasibini aldı.
Yaşanan tüm değişime karşın İstanbul’un hala farklı inanç ve kültürden gelen en kozmopolit semtlerinden biridir Kurtuluş. Kasımpaşa ile Nişantaşı kültürü ortasında sıkışıp kalan Kurtuluş semti, aslında bu iki sosyolojinin de izlerini taşır.
TATAVLA HERAKLİS JİMNASTİK KULÜBÜ KURULUYOR
Benim de doğup büyüdüğün Kurtuluş semtinin tarihini birkaç cümle ile sınırlamak elbette mümkün değil. Kurtuluş Spor Kulübü’nü anlatmadan evvel bu semt hakkında biraz bilgi vermemek de olmazdı. Dönelim konumuza…
İstanbul’daki Rum azınlık, Osmanlı Devleti’nin son devrinde spora öncülük etmişti. Rumlar birçok branşta Osmanlı Devleti’ni temsilen karşılaşmalara katılmıştı.
Kurtuluş Son Durak’ta bulunan 16. yüzyılda yapılmış Aya Dimitri Kilisesi ve kilise vakfına bağlı olarak 1887 yılında açılan Kurtuluş Rum İlkokulu’nun tam karşısındaki Kurtuluş Spor Kulübü de bu öncülerden biriydi.
Çocukluğumda benim de basketbol oynadığım bu kulübün kapısını yıllar sonra çaldım. Beni, kulübün başkanı Kostantinos Belalidis karşıladı. Arkadaşları ve semt sakinleri ona “Dino Başkan” diyor. İstanbul’da deri ticareti yaptığı yıllarda 7 lisan öğrenmiş ve 1970 yılında Kurtuluş Spor Kulübü ile tanışmış.
1981 yılında ise kulüp başkanı olmuş. Çok kötü durumda olan bir kulüp binasını tekrar ayağa kaldırmış ve yaklaşık 45 yıldır Cumhuriyete tanıklık eden bu tarihi binayı ayakta tutmayı başarmış.
KURTULUŞ KULÜBÜ CANLI BİR MÜZE
Başkan ile evvel kulüp binasını dolaştık. Birinci izlenimim şu oldu… Ortadan geçen 40 yıla karşın hiçbir şey değişmemişti. Kusur binanın daha bakımlı olduğunu söyleyebilirim. 1980’li yıllarda odunsuz bir disiplin vardı kulüpte. Alkol ve sigaraya asla müsaade verilmez, ciddiyetsiz davranışlara hiç göz yumulmazdı. O özellikler hala korunuyor.
Değişen tek bir şey vardı. Farklı kültürden ve dinden binlerce insanın huzur ve barış içerisinde yaşadığı Kurtuluş’un sosyolojisi artık eskisinden çok farklıydı.
Dino Lider değişimin kaçınılmaz olduğunu söylese de eski günleri özlediği her cümlesinden anlaşılıyordu. Kulübün bir müzeyi andıran salonunda çaylarımızı içerken kendisinden kulübün tarihini dinlemeye başladım. 130 yıl geriye gittik. Kupaların, fotoğrafların ve gazete kupürlerinin ortasında vakitte seyahat yaptık.
Kulüp binasının tarihi hakkında kıymetli bir ayrıntı verdi. Birinci Dünya Savaşı yıllarında bir periyot askeri hastane olarak hizmet veren kulüp binasının içerisinde İstanbul’un en eski kapalı spor salonlarından biri yeralıyor.
1929 yangınından talih yapıtı kurtulan, 6-7 Eylül olaylarında ağır hasar alan kulüp binası için şunları söylüyor: Burası canlı bir müze. Her ayrıntısı koruyarak bu günlere getirdik.
İLK OLİMPİYAT MADALYASI KURTULUŞ’A
Düzenli birinci atletizm müsabakaları 1825 yılında Londra Olimpiyatları’nda yapıldığını biliyoruz. Osmanlı Devleti’nin olimpiyat sporları ile tanıştıran birinci kulüp ise 1896 Tatavla Heraklis Jimnastik Kulübü olmuş. 1934 yılında Kurtuluş Spor Kulübü ismini almış, 130 yıllık tarihinde birçok muvaffakiyete imza atmış ve sayısız atlet yetiştirmiş.
“Biz Türkiye’nin ilk spor kulübüyüz” diyen Dino Lider, Osmanlı Devleti’ni olimpiyatlarda temsil eden birinci sportmen olan Aleko Mulos’un Kurtuluş Spor Kulübü’nün salonlarında yetiştiğini söylüyor.
Sonra bizi jimnastikçilerin çalıştığı salonu götürdü. Olimpiyatlarda altın madalya alan atletlerimizin antreman yaptığı, tavandan aşağı yanlışsız sarkan kalın halatlar 130 yıldır hala yerinde duruyordu.
Dino Lider, Kurtuluş Kulübü’nde yetişen Osmanlı Devleti’ni temsilen olimpiyatlara katılan atletlerden gururla bahsediyor: 1906 Atina Olimpiyatları’nda halata tırmanma müsabakasında dünya rekoru kıran, Kurtuluş’tan Yorgo ve Niko Alibrandis kardeşler Osmanlı Devleti’ne birinci olimpiyat madalyası kazandıran sportmenler olmuştu.
Sadece onlarla hudutlu değil. Kurtuluş Spor Kulübü daha sonraki yıllarda Futbol ve Basketbol’da ulusal kadrosu oyuncular vermişti.
BASKETBOLDA TÜRKİYE ŞAMPİYONLUKLARI
Başkan, kurulduğu günden bu yana basketbol branşına büyük değer verdiklerini söylüyor. Şakalak, Bilek Gurur, Ancus, Haşim, Ümit ve Hüsamettin Kurtuluş’tan yetişerek basketbolda Türkiye’yi temsil etmiş isimlerden yalnızca birkaçı. 3 büyüklerin ortasından sıyrılarak İstanbul şampiyonluğunu elde eden kulüp, 1966-1968 yılları ortasında Türkiye’nin en büyük kulüplerinin yeraldığı Türkiye Basketbol Ligi’nde de uzunluk göstermiş.
1970’li yıllardı kurum kulüplerinin ortaya çıkması ile basketboldaki amatör ruhun da sonu gelmiş. Dino Lider “basketbol bizim için hala çok kıymetli. Farklı kategorilerde 5 ekibimiz var. Mahalli ligde muvaffakiyetle semtimizi temsil ediyoruz. Çok yetenekli genç oyuncularımız var. Çok değerli yerlere geleceklerine inanıyorum” diyor.
Basketbol, futbol, voleybol, hentbol, tenis ve jimnastik branşlarında faaliyetlerine devam eden Kurtuluş Spor Kulübü, eskisi kadar büyük başarılara imza atamasa da, hala amatör ruhunu koruyarak bu tarihi semtin gençlerine hizmet vermeye devam ediyor.
TÜRKİYE’NİN EN ESKİ KULÜBÜ OLDUĞUMUZ TESCİLLENDİ
Gelelim “Türkiye’nin ilk spor kulübü kim” tartışmasına.
Bir tarih abidesi olan Kurtuluş Spor Kulübü’nü 45 yıldır ayakta tutmayı başaran Dino Başkan’a “Siz hakikaten Türkiye’nin ilk spor kulübü müsünüz” diye sordum.
Verdiği yanıt çok netti: Türkiye’nin ilk spor kulübü olarak daima Beşiktaş bilinir. Hasta bir Beşiktaş taraftarı olarak şunu çok net söyleyebilirim. Kurtuluş Spor Kulübü, Beşiktaş’tan 7 yıl evvel kurulmuştur. Bir devir bu çok tartışma konusu oldu. O dönem Fenerbahçe Başkanı olan Aziz Yıldırım beni kulüp binasına çağırdı. Fenerbahçe Kulübü müzesinden Kurtuluş Spor Kulübü’nden “Türkiye’nin ilk spor kulübü” olarak bahsedilir. Kocaman bir mermer levhanın üzerinde yazıyor. Merak eden gidip orada araştırabilir. Bu gerçek artık tescillenmiştir.
DEVLETİMİZ DAİMA YANIMIZDA OLDU
Rum ve Ermenilerden oluşan 7 kişilik bir yönetim kurulu bulunan Kurtuluş Spor Kulübü’nün Lideri Kostantinos Belalidis, “Her devirde devletimiz yanımızda oldu. Hepsinden Allah razı olsun.” diyor.
Beyoğlu Belediye Liderleri Ahmet Misbah Demircan ve Haydar Ali Yıldız’ın kendilerine takviye olduğunu, Basketbol Federasyonu’nun de daima yanlarında olduğunun altını çiziyor.
Kulübün tek gelirinin bağışlar olduğunu söyleyen Dino Lider, “En büyük dayanağı Türk arkadaşlarımdan görüyorum. Sağolsun beni hiç kırmıyorlar” diyor.
Peki Kurtuluş Spor Kulübü eski günlerine dönebilir mi?
Dino Lider bu bahiste çok ümitli değil. Futbol ve basketbol branşlarının çok büyük bir kesim haline geldiğinin altını çiziyor ve amatör ruhla çalışan semt kadrolarının artık çok talihlerinin olmadığını belirtiyor.
Dino Lider, Kurtuluş Spor Kulübü’ne gönül veren ve hayatını bu kulübe vakfeden jenerasyonun son temsilcisi. Biraz da çekinerek soruyorum: Liderim siz de yorulur ve bırakırsanız. Sizden sonra kim ilgilenecek bu kulüple?
Biraz boşluğa baktı derin bir nefes çekti ve karşılık verdi: Ömrüm yettikçe, gücüm epey buradayım. Bu kulübü yönetim etmek çok güç. Tek bir gelirimiz yok. Hayatım boyunca kahveye gitmedim. Buraya gönül verdik. Büyük bir sevgi ve özveri içerisinde yaptık bunları. Bizden sonra sahip çıkan olmazsa bu bina da yok olur sarfiyat.
patronlardunyasi.com
