Pandemi sonrası finansmana erişimde zorlanan KOBİ’ler beş yılda irtifa kaybetti
Türkiye’de işletmelerin yüzde 99,7’sini temsil eden KOBİ’ler, pandemi sonrası finansmana erişim ile iç ve dış pazarlarda yaşanan talep sıkıntılarının tesiriyle yaklaşık 3 yıldır faaliyetlerini yavaşlatırken, bu durum istatistiklere de yansımaya başladı.
TÜİK’in 2019’dan itibaren yayınladığı Küçük ve Orta Büyüklükteki Teşebbüs İstatistikleri, KOBİ’lerin 5 yılda ciro ve istihdam üzere temel göstergelerde geriye gittiğini ortaya koydu. Son açıklanan 2023 yılı data setine nazaran geçen yıl sanayi ve hizmet bölümlerinde faaliyet gösteren 3 milyon 713 bin teşebbüs KOBİ sınıfında yer aldı.
2023 yılında toplam teşebbüs sayısının yüzde 99,7’sini oluşturan KOBİ’ler; istihdamın yüzde 70,5’ini, işçi maliyetinin yüzde 47,9’unu, cironun yüzde 47,4’ünü, üretim kıymetinin yüzde 41,6’sını ve faktör maliyetiyle katma bedelin yüzde 40,1’ini sağladı. Halbuki 2019 bu tablo daha olumlu bir görünüm sunuyordu.
Buna nazaran, 5 yıl evvel yaklaşık 3 milyon 221 bin teşebbüs KOBİ sınıfına girerken, KOBİ’ler toplam teşebbüslerin yüzde 99,8’ini oluşturuyordu. 2019 yılında KOBİ’ler istihdamın yüzde 72,4’ünü, işçi maliyetinin yüzde 51,8’ini, cironun yüzde 50,4’ünü, üretim bedelinin yüzde 44,1’ini ve faktör maliyetiyle katma bedelin yüzde 44’ünü oluşturuyordu. Bu haliyle bakıldığında KOBİ’lerin istihdamdaki hissesinin 2,4 puan azaldığı görülüyor. Toplam ciroda KOBİ hissesinin da bu süreçte 3 puan azalması dikkat çekerken, faktör maliyetiyle katma bedelde KOBİ hissesinin 4 puana yakın gerilemesi kaygı yaratıyor.
KATMA BEDELDE ORTALAMANIN ALTINDA
Son periyotta sanayicilerin, bilhassa de ihracatçıların kur/katma paha tartışmaları ortasında sıkışıp kaldığı dikkate alındığında yaratılan katma bedele ait bilgiler daha da ilgi alımlı oluyor. TÜİK datalarına nazaran 2019 yılında çalışan başına katma kıymette Türkiye ortalaması 88 bin 519 TL iken, KOBİ’lerde bu meblağ 53 bin 791 TL, büyük teşebbüslerde ise 179 bin 439 TL düzeyindeydi. Yani KOBİ’lerde çalışan başına katma kıymet Türkiye ortalamasının yüzde 60,8’ine denk gelirken, büyük teşebbüslerde bu oran Türkiye ortalamasının 2 katından fazlaydı.
2023 yılına gelindiğinde ise, çalışan başına katma bedelde Türkiye ortalaması 520 bin 526 TL olurken, KOBİ’lerde bu fiyat 296 bin 9 TL ile ortalamanın yüzde 56,9’una geriledi. Çalışan başına katma paha büyük işletmelerde ise 1 milyon 55 bin 852 TL’ye yükseldi.
İHRACATTAKİ HİSSESİ DA GERİLEDİ
Ekonomim’den Merve Yiğitcan’ın haberine nazaran, bilgiler, KOBİ’lerin ihracat performansında da kısmen düşüş olduğuna işaret ediyor. Buna nazaran, 2023 yılına ait toplam ihracatın yüzde 35’ini KOBİ’ler gerçekleştirirken, bu oran 2019 yılında yüzde 36,6 idi. Yanı sıra KOBİ’lerin ihracatının bölgelere nazaran dağılımına bakıldığında 5 yılda Avrupa ülkelerinin hissesinin arttığı görülüyor. Buna nazaran, 2019 yılında KOBİ’ler tarafından yapılan ihracatın yüzde 46,1’i Avrupa ülkelerine gerçekleşirken, bu oran 2023 yılına gelindiğinde yüzde 49,3’ü yükseldi.
KOBİ’LERİN YARIDAN FAZLASI DÜŞÜK TEKNOLOJİ KULLANIYOR
Veri setinde işletmelerin teknoloji düzeylerine nazaran sınıflandırılmasına da yer veriliyor. Buna nazaran, 2019 yılında imalat sanayiindeki KOBİ’lerin yüzde 56,9’u düşük teknoloji ile çalışırken, büyük ölçekli teşebbüslerde bu oran yüzde 49’du. 2023 yılına gelindiğinde ise imalat sanayindeki KOBİ’lerin yüzde 55,6’sı düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken, büyük ölçekli teşebbüslerde bu oran yüzde 43,6 oldu. Yani KOBİ’lerin yarıdan fazlası hala düşük teknoloji ile üretim yapıyor. Öbür teknoloji sınıflarına bakıldığında da 2019’da KOBİ’lerin yüzde 0,5’i yüksek teknolojili üretim yaparken, bu oran 2023’te yüzde 0,8 oldu. 2019’da KOBİ’lerin yüzde 10,6’sı orta-yüksek teknoloji sınıfındayken, bu oran 2023’te yüzde 11,9’a yükseldi. Orta-düşük teknoloji düzeyinde ise 2019’da KOBİ’lerin yüzde 32’si bu sınıfa girerken, geçen yıl bu teknoloji düzeyini kullanan KOBİ’lerin oranı yüzde 31,7’ye indi.
patronlardunyasi.com
